Niniejsza ulotka informacyjna ma na celu przedstawienie podstawowych zagadnień dotyczących dziedziczenia ustawowego.

SPIS:

1. Krąg spadkobierców.
2. Dziedziczenie wprost.
3. Dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza.
4. Odrzucenie spadku.
5. Terminy.
   
   
6. Dokumenty potwierdzające fakt dziedziczenia i sposób ich uzyskania.
7. Dziedziczenie przez dzieci.
8. Niegodność dziedziczenia.

1. Krąg spadkobierców.

Kolejność dziedziczenia ustawowego jest szczegółowo uregulowana w kodeksie cywilnym. Wartym uwagi jest, że spadkobierca, który spadek odrzucił, traktuje się tak jakby nie dożył otwarcia spadku.

W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku: dzieci i małżonek spadkodawcy. Podkreślić należy, że w przypadku orzeczonej separacji spadkodawcy i małżonka, małżonek ten nie dziedziczy.

Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom, i dalej analogicznie: wnukom, prawnukom (ogólnie ujmując: zstępnym).

W braku zstępnych spadkodawcy (dzieci, wnuki etc.) powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice.

W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom. Natomiast, jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy. Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym (czyli dzieciom, wnukom, itp.).

Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa spadkodawcy lub ich zstępnych, udział spadkowy rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi połowę spadku.

W braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy.

Jeżeli któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym.

W braku małżonka spadkodawcy i krewnych, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku.

Jeżeli brakuje spadkodawców wymienionych powyżej albowiem nikt nie dożył otwarcia spadku, odrzucił spadek lub został uznany za niegodnego dziedziczenia to spadek nabywa gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu lub Skarbowi Państwa.

2. Dziedziczenie wprost.

Przyjęcie spadku wprost polega na tym, że spadek przyjmowany jest przez spadkobiercę bez ograniczeń za długi spadkowe. W takiej sytuacji za długi odpowiadamy zarówno odziedziczonym majątkiem jak i własnym, za cały dług. Przyjęcie spadku wprost powoduje, iż wierzyciele spadkodawcy mogą zaspokoić swoje roszczenia również z majątku spadkobiercy; nie ma w tym przypadku znaczenia, że spadkodawca nie pozostawił aktywów.

Aktualnie, rzadko spotyka się ten sposób dziedziczenia, spadkobiercy, nawet gdy uchybią terminowi do złożenia oświadczenia, przyjmują spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

3. Dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza.

Obecnie, spadkobierca, który nie złożył w terminie oświadczenia w przedmiocie przyjęcia, bądź odrzucenia spadku z ustawy przyjmuje spadek z dobrodziejstwem inwentarza, czyli inaczej mówiąc: wprawdzie nadal odpowiada za długi spadkodawcy, ale do wartości odziedziczonych po nim aktywów. Innymi słowy,  spadkobierca przyjmujący spadek z dobrodziejstwem inwentarza nie będzie zobligowany do oddawania wierzycielom spadkodawcy więcej, aniżeli sam otrzymał z tytułu dziedziczenia po konkretnym spadkodawcy.

Niewątpliwie jest to ochrona spadkobiercy przed dziedziczeniem spadku, w skład, którego wchodzi wyłącznie dług.

Ważnym jest jednak, aby spadkobierca sporządził wykaz inwentarza, albo spis inwentarza, co ma na celu szczegółowe oraz dokładne ustalenie składu i wartości całego spadku. Takie dokumenty (wystarczy jeden z nich) wskazują do jakiej kwoty spadkobierca odpowiada za długi spadkowe.

4. Odrzucenie spadku.

W sytuacji, gdy spadkobierca uznaje, że nie chce dziedziczyć po danej osobie, w terminie 6 miesięcy od dnia dowiedzenia się o tytule swojego powołania, ma możliwość złożenia oświadczenia o odrzucenie spadku. Najczęściej sytuacja taka następuje, gdy w skład spadku wchodzą długi, które przewyższają znacząco aktywa należące do spadku, albo gdy składniki spadu są dla spadkobiercy problematyczne.

Ważnym jest, że odrzucając spadek – odrzucamy go w całości. Nie ma możliwości odrzucenia spadku w zakresie istniejącego zadłużenia (pasywów), a przyjąć wyłącznie aktywa.

5. Terminy.

Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Co warto podkreślić, a co równie często jest przedmiotem wątpliwości, to określenie momentu, od kiedy rozpoczyna się początek sześciomiesięcznego terminu. Przytoczona treść artykułu wyraźnie wskazuje, że termin na złożenie oświadczenie rozpoczyna swój bieg, w momencie powzięcia informacji o swoim tytule swojego powołania, a nie od dnia śmierci spadkodawcy (co jednak w wielu przypadkach stanowi tę samą datę).

W praktyce, nierzadko się okazuje, że o śmierci krewnego dowiadujemy się wiele miesięcy po jego śmierci, taka sytuacja nie jest przeszkodą do złożenia adekwatnego oświadczenia. Niemniej, w razie konieczności, to na spadkobiercy ciąży obowiązek wykazania, że nie uchybił terminowi.

6. Dokumenty potwierdzające fakt dziedziczenia i sposób ich uzyskania.

Dokumentami potwierdzającymi dziedziczenie są:

• prawomocne orzeczenie sądu dotyczące stwierdzenia nabycia spadku;
• notarialny akt poświadczenia dziedziczenia.

Procedura związana z ustaleniem kręgu spadkobierców:

Oba dokumenty mają tę samą wartość w obrocie prawnym.

7. Dziedziczenie przez dzieci.

Dziedziczenie przez małoletnich spadkobierców, w gruncie rzeczy nie różni się od dziedziczenia osób pełnoletnich. Różnica następuje w sytuacji, gdy rodzice dziecka nie chcą, aby dziecko było spadkobiercą ze względu na to, że spadek zawiera długi.

Procedura odrzucenia spadku w imieniu dziecka jest dwuetapowa.

I etap – postępowanie sądowe w przedmiocie wyrażenia zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego.

II etap – złożenie oświadczenia w imieniu małoletniego przed sądem albo notariuszem.

Jak wynika zatem z powyższego, rodzic dziecka, które znalazło się w kręgu spadkobierców, powinien złożyć do sądu wniosek o wyrażenie przez sąd zgody na odrzucenie spadku w imieniu dziecka, a następnie – po uprawomocnieniu się orzeczenia w tym przedmiocie – złożyć niezwłocznie oświadczenie o odrzucenie spadku w imieniu dziecka.

Ważne!

Dziecko poczęte, ale jeszcze nienarodzone również może być spadkobiercą, jeżeli:

• poczęcie nastąpiło przed śmiercią spadkodawcy oraz
• gdy dziecko urodziło się żywe.

8. Niegodność dziedziczenia.

Celem tej instytucji jest niedopuszczenie do sytuacji, w której osoba działająca przeciwko spadkodawcy, nabyłaby po nim spadek. Do uznania za niegodnego może dojść bez względu na to, czy taka była wola spadkodawcy lub czy spadkodawca znał przyczyny niegodności

Spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli:

• dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
• podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
• umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.

To co istotne, uznanie za niegodnego następuje w drodze postępowania sądowego.

Spadkobierca niegodny zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku.

Niniejsza ulotka informacyjna nie stanowi wiążącej porady prawnej albowiem takowa winna być dostosowana do indywidualnego stanu faktycznego. Niniejsza ulotka informacyjna nie zawiera wszystkich aspektów dotyczących dziedziczenia ustawowego.

28 czerwca 2021r.

Sfinansowano ze środków otrzymanych z Powiatu Cieszyńskiego pochodzących z budżetu państwa.