Nieodpłatna pomoc prawna, nieodpłatne poradnictwo obywatelskie w Powiecie Cieszyńskim

Rejestracja telefoniczna: 33 4777 239 lub elektroniczna. 

Pomoc udzielana jest w Gminach Wisła, Istebna, Goleszów, Brenna, Chybie, Hażlach (w Pogwizdowie i w Hażlachu), Skoczów, Zebrzydowice i Cieszyn w pomieszczeniach nieodpłatnie udostępnionych na ten cel przez samorządy gminne i Starostwo Powiatowe w Cieszynie.

Punkty w Gminach Wisła, Istebna, Brenna, Goleszów oraz Skoczów, prowadzone są przez adwokatów i radców prawnych wskazanych odpowiednio przez Okręgową Radę Adwokacką oraz Radę Okręgowej Izby Radców Prawnych. Natomiast punkty usytuowane na terenie Gminy Cieszyn, Hażlach (w Pogwizdowie i w Hażlachu), Chybie oraz Zebrzydowice powierzone zostały organizacjom pozarządowym wyłonionym w otwartych konkursach ofert.

Podejmowane działania z zakresu edukacji prawnej mają na celu zwiększenie świadomości oraz wiedzy prawnej społeczeństwa.

Zachęcamy do zapoznania się z poniższymi publikacjami. 

Filmy 

2023 r.

2022 r.

2021 r.

2020 r.

Wykaz artykułów:

1. Wydziedziczenie. Prawo spadkowe.

2. Wydanie świadectwa pracy to obowiązek pracodawcy.

3. Upadłość konsumencka- kiedy dojdzie do umorzenia zobowiązań?

4. Ubezwłasnowolnienie całkowite, a częściowe. Charakterystyka.

5. Sądowe ustalenie ojcostwa a uznanie ojcostwa- czym się różni?

6. Zwolnienie od kosztów sądowych osoby fizycznej- jak to zrobić?

7. Rodzaje oświadczeń dotyczących spadkobrania. Prawo spadkowe.

8. Przemoc w rodzinie. Gdzie szukać pomocy?

9. "Nie dam Ci rozwodu!" Czyli o tym, kiedy sąd nie orzeknie rozwodu.

10. Ubezwłasnowolnienie całkowite- zagadnienia podstawowe.

11. Groźba karalna. Prawo karne.

12. Lokale mieszkalne z zasobów gminy- jak ubiegać się o pomoc?

13. Podstawowe zasady zawierania umów cywilnoprawnych.

14. Legalne korzystanie z zasobów Internetu.

15. Nieodpłatna mediacja.

16. Musisz załatwić sprawę urzędową? Zrób to BEZPIECZNIE bez wychodzenia z domu!

17. Podstawowe zasady dziedziczenia.

18. Budżet obywatelski. Głosujesz, decydujesz.

19. Czym są konsultacje społeczne i czemu służą?

Wydziedziczenie

Prawo spadkowe

Wydziedziczę Cię! To sformułowanie niewątpliwie może wprowadzić adresata w niemałą konsternację. Nic dziwnego; podskórnie odbieramy wydziedziczenie jako coś negatywnego, piętnującego nasze zachowanie, krzywdzącego i niekiedy... niesprawiedliwego.

Czy są to słuszne odczucia, ocenić pomoże poniższa analiza.

Czym jest wydziedziczenie i jakie są konsekwencje wydziedziczenia?

Wydziedziczenie skutkuje tym, że osoba należąca do kręgu osób uprawnionych do zachowku nie nabędzie w chwili otwarcia spadku prawa do zachowku. Skutki wydziedziczenia przez spadkodawcę jego zstępnego odnoszą się tylko do osoby wydziedziczonego.

Kogo można wydziedziczyć?

Wydziedziczenie dotyczy określonej puli osób, a są to:

• zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki);
• małżonek;
• rodzice.

Jak dokonać wydziedziczenia?

Przede wszystkim wydziedziczenia można dokonać tylko w testamencie, przy czym nie musi być to testament notarialny. Testament może być tak sporządzony, że ogranicza się jedynie do wydziedziczenia, bez powołania spadkobierców – jest to tak zwany testament negatywny.

Do skuteczności wydziedziczenia potrzebne jest skonkretyzowanie osoby, której wydziedziczenie ma dotyczyć. Wskazanie tej osoby powinno być na tyle precyzyjne, aby nie było żadnych wątpliwości o kogo chodzi.

Ważny jest powód wydziedziczenia!

Nie można wydziedziczyć członka rodziny bez ważnego powodu. Skuteczne wydziedziczenie jest możliwe tylko wtedy, gdy członek rodziny:

• wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Takie zachowanie wydziedziczanego nie musi być wymierzone wprost przeciwko spadkodawcy. Niewątpliwie muszą być to zachowania nacechowane negatywnie; naganne, naruszające pewne normy społeczne czy moralne. Istotnym jest dla skutecznego wydziedziczenia, aby spadkodawca wyraźnie ujawnił, że nie akceptuje określonych zachowań spadkobiercy, a spadkobierca takie wskazanie zignorował. Wśród potencjalnych powodów mieszczących się w tej przesłance wymienia się: niemoralne prowadzenie się, handel narkotykami, czy znęcanie się nad osobami bliskimi;

• dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci. Do wydziedziczenia nie jest potrzebne skazanie za określone przestępstwo. Niemniej wymagane jest przedstawienie niepodważalnych dowodów, iż do takowego doszło, co oceniać będzie sąd cywilny;

• uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. Ta przesłanka jest jedną z najczęściej wymienianych; jednakże nie zawsze bywa skuteczna. Przede wszystkim, aby móc mówić o uporczywym niedopełnieniu obowiązków rodzinnych należy określić, że musi ono być długotrwałe, świadome i zawinione – po stronie spadkobiercy. Jednorazowe zdarzenia nie uzasadniają wydziedziczenia. Wśród najczęściej występujących powodów podaje się: wszczynanie awantur, wyrzucenie spadkodawcy z domu, zerwanie więzi, kontaktów, nieudzielenie opieki czy brak pomocy w chorobie.

Dowody?

Sporządzając testament u notariusza, tenże nie jest władny analizować przyczyn wydziedziczenia. Faktycznie, to na testatorze spoczywa pewien obowiązek zachowania dowodów, które będą poparciem dla takiej decyzji. Dlaczego? Albowiem tylko spadkodawca zna najlepiej kontekst relacji ze spadkobiorcą i powody wydziedziczenia. Winien on, dla zabezpieczenia swojej woli, zgromadzić dowody, które w razie podjęcia próby podważenia wydziedziczenia – będą świadczyły o zasadności tejże decyzji.

Wśród materiału dowodowego znaleźć się mogą świadkowie, dokumenty, dokumenty znajdujące się w aktach spraw, zaświadczenia lekarskie, informacje z interwencji Policji – wszystko zależy od przyczyn, jakie zostały wskazane w testamencie.

Potencjalny materiał dowodowy jest niezmiennie ważny, albowiem pomoże spadkobiorcom wskazanym przez spadkodawcę (bądź tym niewydziedziczonym) udowodnić zasadność decyzji zmarłego.

Powództwo o ustalenie skuteczności wydziedziczenia?

W doktrynie przeważa stanowisko, iż spadkodawca może żądać ustalenia, że przysługuje mu prawo wydziedziczenia uprawnionego; innymi słowy, że przesłanki wydziedziczenia w konkretnym przypadku są prawdziwe i zasadne. To bardzo rzadka praktyka. Interes prawny spadkodawcy w takim ustaleniu przejawia się przede wszystkim w usunięciu niepewności co do tego, czy wydziedziczenie będzie skuteczne. Wytoczenie takiego powództwa może służyć również zabezpieczeniu dowodów na wypadek przyszłego procesu o zachowek. Ustalenie skuteczności wydziedziczenia nie wyklucza ustalenia bezskuteczności wydziedziczenia z innego powodu, a także

Kwestionowanie wydziedziczenia.

Wydziedziczony ma możliwość podjęcia prób podważenia skuteczności wydziedziczenia. Możliwymi sposobami jest podważenie samego testamentu (co w przypadku aktu notarialnego jest trudne), podważenie istnienia przesłanki wydziedziczenia albo wykazanie, że spadkodawca przebaczył spadkobiorcy.

Przebaczenie niweluje skutek wydziedziczenia.

Czy istnienie testamentu zawierającego wydziedziczenie już całkowicie przekreśla wydziedziczonego prawa do spadku/zachowku? Nie.

Spadkodawca może dokonać aktu wybaczenia wydziedziczonemu. Wybaczenie wówczas musi dotyczyć przyczyny ujętej w testamencie i stanowiącej przesłankę wydziedziczenia. Nie ma znaczenia, czy spadkodawca zdawał sobie sprawę, że przebaczenie niweluje skutek wydziedziczenie, nie ma znaczenia forma przebaczenia, ani to, że spadkobiorca pomimo wybaczenia nadal postępował niewłaściwie.

Po przebaczeniu za czyn będący podstawą wydziedziczenia, zniwelowany zostanie skutek wydziedziczenia. Kolejny czyn stanowiący przesłankę wydziedziczenia musi być – dla skutecznego wydziedziczenia objęty kolejnym testamentem.

Reasumując, warunkami skutecznego wydziedziczenia są:

• sporządzenie ważnego testamentu zawierającego oświadczenie o wydziedziczeniu;
• wskazanie w testamencie osoby wydziedziczanej;
• wskazanie ustawowej przyczyny wydziedziczenia konkretnej osoby;
• brak przebaczenia.

Kilka ciekawych orzeczeń dotyczących wydziedziczenia:

„Istnienie sporów rodzinnych, wynikających z odmiennych zapatrywań na sprawy bieżące, czy w sferze podejmowanych decyzji w sytuacjach szczególnych (np. miejsca i sposobu pochówku osoby zmarłej – członka rodziny, rozstrzygnięć w sprawie spadkobrania), nie są niczym nietypowym i same w sobie nie stanowią o sprzeniewierzeniu się obowiązkom rodzinnym, tym bardziej w sposób uporczywy, zwłaszcza, że jeśli na przykład chodzi o sprawę spadku po zmarłej siostrze powódki, to nie sposób zarzucić powódce wysuwania roszczeń wykraczających poza zakres jej dziedziczenia ustawowego.” Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie - I Wydział Cywilny z dnia 2 sierpnia 2019 r. I ACa 824/18

„Niewątpliwie do najbardziej typowych przykładów niedopełniania obowiązków w rozumieniu art. 1008 pkt 3 KC należy zaliczyć brak osobistej troski czy zainteresowania chorym spadkodawcą oraz zerwanie kontaktów z nim. Natomiast za obowiązek rodzinny w rozumieniu ww. przepisu nie może być poczytywane nieprzyjęcie darowizny od spadkodawcy.” Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku - I Wydział Cywilny z dnia 12 czerwca 2019 r. I ACa 211/19

„W przypadku alkoholizmu nie może być mowy o umyślności i uporczywości działania wobec woli spadkodawcy, lecz o nieprzezwyciężalnym przymusie wywołanym chorobą. Dlatego też należy uznać, że uprawniony może być wydziedziczony z powodu alkoholizmu, o ile w chwili sporządzenia testamentu, był w stanie przeciwstawić się nałogowi. Alkoholizm będącym zaburzeniem psychicznym stanowi ewentualnie podstawę ubezwłasnowolnienia.” Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu - I Wydział Cywilny z dnia 22 listopada 2018 r. I ACa 126/18

„W pojęciu „zaniedbywanie wobec spadkodawcy obowiązków rodzinnych” mieści się również takie zachowanie, które prowadzi do faktycznego zerwania kontaktów rodzinnych i ustania więzi uczuciowej, normalnej w stosunkach rodzinnych. Dotyczy to wszczynania ciągłych awantur, kierowanie pod adresem spadkodawcy nieuzasadnionych i krzywdzących zarzutów, brak udziału w jego życiu choćby poprzez wizyty w jego miejscu zamieszkania czy brak okazywania zainteresowania jego sprawami.” Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie - I Wydział Cywilny z dnia 7 listopada 2017 r. I ACa 515/17

Adwokat Kinga Michalczyk

Niniejsza publikacja nie stanowi wiążącej porady prawnej, albowiem takowa winna być dostosowana do indywidualnego stanu faktycznego.

Sfinansowano ze środków otrzymanych z Powiatu Cieszyńskiego pochodzących z budżetu państwa.

Wydanie świadectwa pracy to obowiązek pracodawcy

Świadectwo pracy jest dokumentem potwierdzającym- przede wszystkim- staż zatrudnienia u konkretnego pracodawcy oraz istotne aspekty tegoż zatrudnienia, włącznie ze sposobem zakończenia stosunku pracy. Dane zawarte na świadectwie pracy mają znaczenia dla ustalenia uprawnień pracowniczych i uprawnień z ubezpieczenia społecznego. Świadectwo pracy zawiera fakty, nie oceny czy opinie.

Po zakończeniu stosunku pracy, przy założeniu, iż pracownik i pracodawca rozstają się już definitywnie- na pracodawcy ciąży obowiązek wydania byłemu już pracownikowi- świadectwa pracy. Obowiązek ten powstaje w dniu, w którym następuje ustanie stosunku pracy, jeżeli nie zamierza nawiązać z nim kolejnego stosunku pracy w ciągu 7 dni od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia poprzedniego stosunku pracy (wtedy świadectwo wydawane jest na wniosek pracownika). Świadectwo pracy można wręczyć bezpośrednio pracownikowi albo osobie pisemnie przez niego upoważnionej. W ostateczności (z przyczyn usprawiedliwionych), świadectwo pracy winno zostać przesłane.

Jeżeli pracownik uważa, że wydane mu świadectwo pracy zawiera nieprawdziwe lub niepełne informacje, może (a nawet powinien) wystąpić do byłego pracodawcy o sprostowanie tego świadectwa. Z wnioskiem o sprostowanie świadectwa pracownik może wystąpić w ciągu 14 dni (do 06.09.2019 r.- 7 dni) od dnia otrzymania świadectwa. Pouczenie w tej sprawie powinno zostać zamieszczone w świadectwie pracy.

Co istotne, do wydania świadectwa pracy nie jest potrzebny wniosek pracownika. Wydanie świadectwa pracy pod warunkiem? Niemożliwe! Wydanie świadectwa pracy nie może być uzależnione od uprzedniego rozliczenia się pracownika z pracodawcą, czy spełnienia przez pracownika określonego warunku.

Warto również zaznaczyć, że zgodnie z artykułem 282 paragraf 1 pkt 3 kodeksu pracy, niewydanie pracownikowi świadectwa pracy stanowi wykroczenie zagrożone karą grzywny od 1000 do 30 000 zł.

Warto wiedzieć, że pracownikowi przysługują określone roszczenia związane ze świadectwem pracy, a to: roszczenie o wydanie świadectwa pracy, roszczenie o sprostowanie/uzupełnienie świadectwa pracy, roszczenia odszkodowawcze związane z niewydaniem w terminie lub wydaniem nieprawidłowego świadectwa pracy. Opóźnienie w wydaniu świadectwa pracy może, przy spełnieniu innych przesłanek, uzasadnić żądanie pracownika o odszkodowania, w sytuacji gdy pracownik poniesie przez to szkodę.

Adwokat Kinga Michalczyk

Sfinansowano ze środków otrzymanych z Powiatu Cieszyńskiego pochodzących z budżetu państwa.

Upadłość konsumencka- kiedy dojdzie do umorzenia zobowiązań?

Wiele osób upatruje w postępowaniu o ogłoszenie upadłości konsumenckiej uzyskanie wolności finansowej; umorzenia wszelkich zobowiązań, które doprowadziłyby do stanu niewypłacalności. Nie zawsze to jednak możliwe. Na początku warto zaznaczyć, że ogłoszenie upadłości konsumenckiej nie oznacza automatycznego umorzenia długów. Ustawodawca uznał za celowe, aby nie wszystkie długi mogłyby być umorzone wskutek tegoż postępowania.

W konsekwencji powyższego nie podlegają umorzeniu:

• należności alimentacyjne;
• renty z tytułu odszkodowania za wywołane choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci;
• wierzytelności z tytułu orzeczonych przez sąd kar grzywny;
• należności z tytułu obowiązku naprawienia szkody;
• wierzytelności z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę;
• nawiązki;
• należności z tytułu świadczenia pieniężnego orzeczone przez sąd jako środek karny;
• należności z tytułu świadczenia pieniężnego orzeczone przez sąd jako środek związany z poddaniem sprawcy próbie;
• roszczenia o naprawienie szkody wynikającej z przestępstwa lub wykroczenia stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem sądu;
• wierzytelności, których upadły umyślnie nie ujawnił, jeżeli wierzyciel nie brał udziału w postępowaniu.

Co to oznacza? Jeżeli dłużnik swój stan niewypłacalności wiąże wyłącznie z jednym zadłużeniem, które znajduje się na liście wyłączeń, to bezcelowym jest inicjowanie postępowania. Jeżeli, jednak będąc zdeterminowanym zainicjuje postępowanie, gwarantem jest, że do umorzenia tychże zobowiązań nie dojdzie.

Warto jednak zwrócić uwagę na ostatni podpunkt listy wyłączeń, który podkreśla umyślne działanie dłużnika, rozumiane jako ukrycie, utajenie, celowe nieujawnienie istotnych informacji. Biorąc pod uwagę, że gros dłużników ma dług wobec kilku, kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu podmiotów, nierzadko dochodzi do zagubienia dokumentów dotyczących długów, a sami dłużnicy nie orientują się w swojej sytuacji. Przyjmuje się, że taka sytuacja może być oceniona jako niezawiniona.

Finalnie, syndyk składa sądowi:

• projekt planu spłaty wierzycieli, albo
• informację, że zachodzą przesłanki do umorzenia zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, lub
• informację, że zachodzą przesłanki do warunkowego umorzenia zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, lub
• informację, że zachodzą przesłanki do odmowy ustalenia planu spłat albo umorzenia zobowiązań lub warunkowego umorzenia zobowiązań.

Kiedy dojdzie do umorzenia długów? Zasadniczo, wykonywanie planu spłaty, może doprowadzić dłużnika do wydania przez sąd postanowienia o umorzeniu pozostałej, niespłaconej części zobowiązań. Całkowite umorzenie długu będzie natomiast możliwe tylko w sytuacji, gdy dłużnik nie będzie posiadał majątku oraz gdy będzie on trwale niezdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat swoich zobowiązań wobec wierzycieli.

Adwokat Kinga Michalczyk

Sfinansowano ze środków otrzymanych z Powiatu Cieszyńskiego pochodzących z budżetu państwa.

Ubezwłasnowolnienie całkowite, a częściowe.

Charakterystyka.

Każdy człowiek od chwili urodzenia posiada tzw. zdolność prawną, czyli może być podmiotem praw i obowiązków. Osoba fizyczna z chwilą ukończenia 13 roku życia nabywa prawo do samodzielnego dokonywania tzw. drobnych czynności życia codziennego. Natomiast ukończenie 18 roku życia powoduje, iż dana osoba nabywa pełne prawo do decydowania o swoim życiu. Osoba fizyczna staje się w pełni samodzielną, w rozumieniu przepisów prawa jednostką, i nikt nie ma prawa do sprawowania opieki nad taką osobą.

Ubezwłasnowolnienie z kolei jest istotną ingerencją w sferę praw osobistych danej osoby, co z kolei przekłada się na możliwość takiej osoby do podejmowania decyzji i kierowania swoim postępowaniem.

Postępowanie w sprawie o ubezwłasnowolnienie

Z wnioskiem o ubezwłasnowolnienie (bez względu na zakres) mogą wystąpić:

• małżonek osoby,
• rodzeństwo,
• przedstawiciel ustawowy,
• lub krewni w linii prostej (dziadkowie, rodzice, dzieci wnuki, prawnuki).

Krewni w linii prostej mają prawo wystąpienia z wnioskiem tylko, jeżeli osoba, której wniosek dotyczy, nie ma przedstawiciela ustawowego.

Wniosek o ubezwłasnowolnienie składa się do sądu okręgowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby, której wniosek dotyczy. Sprawy o ubezwłasnowolnienie rozpoznają wydziały cywilne. Opłata od wniosku wynosi 100 zł.

Co powinien zawierać wniosek o ubezwłasnowolnienie? 

Wniosek powinien zawierać przede wszystkim:

• wskazanie relacji między wnioskodawcą a osobą, której wniosek o ubezwłasnowolnienie dotyczy, a także przedstawienia właściwych dokumentów potwierdzających te relacje (np.: akt urodzenia wnioskodawcy oraz osoby, która ma być ubezwłasnowolniona, gdy wnioskodawca jest dzieckiem tej osoby; dodatkowo akt małżeństwa, gdy dziecko zmieniło nazwisko po ślubie);
• wyjaśnienie stanu cywilnego osoby, która ma być ubezwłasnowolniona oraz przedstawienia aktu urodzenia tej osoby;
• wskazanie zakresu ubezwłasnowolnienia (częściowe czy całkowite);
• uzasadnienie wniosku ze wskazaniem przyczyn jego złożenia oraz dokumenty potwierdzające ten stan i uzasadniające wniosek o ubezwłasnowolnienie. Innymi słowy niezbędna jest dokumentacja medyczna, psychiatryczna, psychologiczna, neurologiczna, czy też z ośrodków odwykowych/leczenia uzależnień, która uzasadnia wniosek;
• we wniosku należy zaznaczyć, czy stan zdrowia uczestnika umożliwia mu osobiste stawienie się w sądzie celem wysłuchania.

Prawidłowe złożenie wniosku spowoduje zainicjowanie sprawy. Obligatoryjnie wysłuchuje się taką osobę; natomiast niemożność porozumienia się zostaje stwierdzone w protokole po wysłuchaniu biegłego lekarza i psychologa uczestniczących w posiedzeniu. W toku postępowania osoba, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, musi być zbadana przez biegłego lekarza psychiatrę lub neurologa, a także psychologa.  Istnieje również możliwość, że sąd kierując się opinią biegłych skieruje osobę, która ma być ubezwłasnowolniona, pod obserwację w zakładzie leczniczym.

Ubezwłasnowolnienie to nie wszystko...

Po uzyskaniu już prawomocnego postanowienia w przedmiocie ubezwłasnowolnienia określonej osoby, sprawa zostaje skierowana do sądu rejonowego. Celem postępowania przed sądem rejonowym jest ustalenie dla osoby ubezwłasnowolnionej opiekuna bądź kuratora.

Ubezwłasnowolnienie – raz na zawsze?

Nie ma wątpliwości, iż stan ubezwłasnowolnionego może ulec zmianom. W razie poprawy stanu psychicznego ubezwłasnowolnionego sąd może zmienić ubezwłasnowolnienie całkowite na częściowe. W razie zaś pogorszenia się stanu psychicznego, sąd zmieni ubezwłasnowolnienie częściowe na całkowite. Z kolei ustanie przyczyn, dla których sąd orzekł ubezwłasnowolnienie, uzasadnia jego uchylenie.

Ubezwłasnowolniony, bez względu na zakres ubezwłasnowolnienia może złożyć wniosek o zmianę bądź uchylenie ubezwłasnowolnienia.

Uwaga!

Kto zgłosił wniosek o ubezwłasnowolnienie w złej wierze lub lekkomyślnie, podlega karze grzywny.

Adwokat Kinga Michalczyk

Niniejsza publikacja nie stanowi wiążącej porady prawnej, albowiem takowa winna być dostosowana do indywidualnego stanu faktycznego.

Sfinansowano ze środków otrzymanych z Powiatu Cieszyńskiego pochodzących z budżetu państwa.

Sądowe ustalenie ojcostwa a uznanie ojcostwa – czym to się różni?

Ustalenie ojcostwa i uznanie ojcostwa są to instytucje, które bardzo często używane są zamiennie- niesłusznie. Co prawda cel ich jest tożsamy- wskazanie ojca dziecka, jednakże są to odmienne procedury, które w dużej mierze różnią się determinacją i wolą rodziców dziecka w ujawnieniu osoby ojca w aktach stanu cywilnego (akt urodzenia).

Sprawa wydaje się jasna, jeżeli rodzice dziecka pozostają w formalnym związku tj. małżeństwie. Wówczas obowiązuje domniemanie, że dziecko pochodzi od męża matki i to on automatycznie jest uznawany za ojca dziecka.

Nierzadko, jak statystyki pokazują, mąż matki nie jest biologicznym ojcem dziecka, wobec którego zaistniało powyżej opisane domniemanie. W takiej sytuacji istnieje postępowanie, które może wyprostować kwestię pochodzenia dziecka, niemniej jest to odrębny temat do omówienia.

Warto wiedzieć!

Jeśli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa lub do 300 dni od jego unieważnienia bądź ustania – w świetle prawa ojcem dziecka, który będzie ujawniony w akcie urodzenia będzie (były) mąż matki; chyba że matka w tym czasie ponownie wyjdzie za mąż. Termin liczony jest od uprawomocnienia się danego orzeczenia. Dopiero zainicjowanie odpowiedniego postępowania (zaprzeczenie ojcostwa) doprowadzi do podważenia tego domniemania.

W sytuacji, gdy dziecko pochodzi ze związku nieformalnego pozostaje kwestia wskazania ojca tegoż dziecka (poprzez uznanie ojcostwa bądź w drodze sądowego ustalenia ojcostwa)… bądź też zaniechania tej czynności.

Uznanie ojcostwa

Uznanie ojcostwa jest szybkim sposobem na wskazanie osoby ojca. Uznanie ojcostwa to w rzeczywistości złożenie stosownych oświadczeń przed uprawnionym urzędnikiem.
Oświadczenia konieczne do uznania ojcostwa dokumentuje się w formie protokołu, który podpisują rodzice dziecka i kierownik urzędu stanu cywilnego albo w określonych przypadkach konsul.

Procedura uznania ojcostwa:

• oświadczenie mężczyzny przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego o pochodzeniu dziecka od niego;
• potwierdzenie pochodzenia dziecka przez matkę.

A zatem nie wystarczy samo oświadczenie mężczyzny, niezbędne będzie oświadczenie matki dziecka – co oczywiste dla odniesienia oczekiwanego skutku, winni wskazywać tę samą osobę.

Warto wiedzieć!

Uznanie ojcostwa może zostać przeprowadzone również przed urodzeniem się dziecka już poczętego i odbywa się na powyżej określonych zasadach. Przyszła matka powinna wykazać, że jest w ciąży, a więc musi mieć ze sobą aktualne zaświadczenie lekarskie o ciąży. Uznanie ojcostwa przed urodzeniem się dziecka nie dotyczy dziecka pochodzącego z małżeństwa (którego ojcem nie jest mąż matki).

Uznanie ojcostwa nie może nastąpić po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności.

Uznanie ojcostwa może również zostać przeprowadzone przed sądem, co będzie szczególnie istotne dla osób, które są niepełnoletnie w chwili zostania rodzicami.

Co z niepełnoletnimi rodzicami?

Ojciec biologiczny i matka dziecka mogą złożyć oświadczenia konieczne do uznania ojcostwa tylko przed sądem opiekuńczym, jeżeli:
1) ukończyli 16 lat, ale nie osiągnęli pełnoletności;
2) osiągnęli pełnoletność, ale są ubezwłasnowolnieni częściowo.

W sytuacji, gdy rodzice są niepełnoletni wówczas przedmiotowe oświadczenia dotyczące uznania ojcostwa będą mogli złożyć wyłącznie przed sądem opiekuńczym. Osoba niepełnoletnia nie może bowiem złożyć oświadczenia dotyczącego ojcostwa przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego; dotyczy to zarówno ojca, jak i matki, która również składa oświadczenie.

Osoby pomiędzy 16. a 18. rokiem życia samodzielnie mogą jednak wystąpić do sądu rodzinnego, składając oświadczenie o uznaniu ojcostwa. Innymi słowy, w takich sprawach niepełnoletni rodzice nie muszą być reprezentowani przez swoich rodziców czy opiekunów prawnych.

Ustalenie ojcostwa

Zdarzają się jednak sytuacje, gdy domniemany ojciec nie chce uznać dziecka, albo matka nie chce podawać danych ojca, który jednak poczuwa się do odpowiedzialności względem dziecka – brak oświadczenia jednego z rodziców uniemożliwia uznanie ojcostwa przed kierownikiem stanu cywilnego. Jeżeli jednak jeden z rodziców jest zdeterminowany do ujawnienia osoby ojca, to rozwiązaniem w tym przypadku jest postępowanie sądowe o ustalenie ojcostwa.

Tym samym można określić, że inicjatorem postępowania o ustalenia ojcostwa może być:

• matka dziecka,
• domniemany ojciec dziecka

oraz…

Z żądaniem tym w określonych przypadkach może również wystąpić prokurator.

Ustalenie ojcostwa w przypadku, gdy domniemany ojciec zaprzecza, że dziecko od niego pochodzi (bądź gdy matka zaprzecza temu faktowi) opiera się po pierwsze na ustawowym domniemaniu, wskazującym, iż:

„domniemywa się, że ojcem dziecka jest ten, kto obcował z matką dziecka nie dawniej niż w trzechsetnym, a nie później niż w sto osiemdziesiątym pierwszym dniu przed urodzeniem się dziecka, albo ten, kto był dawcą komórki rozrodczej w przypadku dziecka urodzonego w wyniku dawstwa partnerskiego w procedurze medycznie wspomaganej prokreacji.”

A tym samym, po stronie powodowej jest wykazanie, iż w okresie koncepcyjnym doszło do zbliżenia, w trakcie którego doszło do poczęcia danego dziecka.
Wykazanie tego faktu może być jednak niewystarczające, gdy matka miała kontakty intymne z większą liczbą mężczyzn.

Niewątpliwie jednym z najbardziej doniosłym dowodem są badania genetyczne, które pozwalają z dużym prawdopodobieństwem wskazać, że dane dziecko może pochodzić od konkretnego mężczyzny, tudzież temu faktowi zaprzeczyć.

Warto wiedzieć, że niemożliwym jest dochodzenia ustalenia ojcostwa w przypadku uznania dziecka przez innego mężczyznę.

Wyrok uwzględniający powództwo o ustalenie ojcostwa obejmuje okres wsteczny, tj. rodzi skutki od urodzenia się dziecka.

Warto wiedzieć!

Ojcostwo biologiczne jest relacją faktyczną, która dopóki nie zostanie ustalona wyrokiem sądu (bądź w wyniku uznania ojcostwa), nie jest źródłem żadnych praw ani stosunków prawnych.

Co to oznacza?

Nawet jeżeli ojcostwo biologiczne mężczyzny nie budzi żadnych wątpliwości, a sam mężczyzna również deklaruje, iż jest ojcem danego dziecka, to dopóki nie dojdzie do wskazania go w aktach stanu cywilnego, nie jest on przez system prawny uważany za ojca. Oznacza to, że w świetle prawa nie łączą go z dzieckiem stosunki prawne (nie przysługuje mu władza rodzicielska, prawo do kontaktów, nie obciąża obowiązek alimentacyjny, nie ma dziedziczenia).

Konsekwencje ustalenia ojcostwa/uznania ojcostwa

Skutki prawne uznania ojcostwa:

• powstanie stosunku prawnego ojcostwa;
• powstanie władzy rodzicielskiej;
• uprawnienie do utrzymywania kontaktu między osobami, których więzy pokrewieństwa zostały ustalone;
• ustalenie nazwiska dziecka;
• powstają wzajemne obowiązki alimentacyjne między osobami, których więzy pokrewieństwa zostały ustalone;
• powstanie dziedziczenia po sobie osób, które do tej chwili nie były uważane za strony stosunku rodzicielskiego.

Brak ojca w akcie urodzenia? Co to znaczy?

Aktualnie w aktach stanu cywilnego nie funkcjonuje adnotacja „ojciec nieznany”. Jeżeli nie nastąpiło uznanie ojcostwa albo sądowe ustalenie ojcostwa, w akcie urodzenia zamieszcza się jako imię ojca imię wskazane przez osobę zgłaszającą urodzenie, a w razie braku takiego wskazania w akcie urodzenia zamieszcza się jako imię ojca imię wybrane przez kierownika urzędu stanu cywilnego; a jako nazwisko ojca i nazwisko rodowe dziecka zamieszcza się nazwisko matki z chwili urodzenia dziecka. Finalnie akt urodzenia będzie zawierał adnotację o wpisaniu nazwiska matki i wybranego imienia jako danych ojca.
Taka forma podania danych nosi nazwę “danych przesłaniających”. Skrócony akt urodzenia nie pozwala na ustalenie czy w danym przypadku mamy do czynienia z danymi przesłaniającymi.

Adwokat Kinga Michalczyk

Sfinansowano ze środków otrzymanych z Powiatu Cieszyńskiego pochodzących z budżetu państwa.

Zwolnienie od kosztów sądowych osoby fizycznej- jak to zrobić?

Opłata od pozwu/wniosku często demotywuje inicjatora postępowania do podjęcia działania. Nic dziwnego. Zdarza się, że opłata od pisma inicjującego sprawę, czy potencjalne dalsze koszty pozostają poza możliwościami finansowymi takiej osoby. Istnieje jednak rozwiązanie polegające na podjęciu próby zwolnienia się od ponoszenia kosztów sądowych.

Co należy zrobić?

Sporządzić wniosek wraz z uzasadnieniem oraz dołączyć oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby ubiegającej się o zwolnienie od kosztów (formularz dostępny na stronie: www.gov.pl).

Naturalnie, chcąc wykazać swój stan majątkowy należy przedłożyć adekwatne dowody go potwierdzające, a wśród nich: dowody potwierdzające źródła dochodu oraz dowody potwierdzające koszty miesięcznego utrzymania (rachunki związane z utrzymaniem mieszkania, koszty lekarstw, zobowiązania, alimenty, itp.).

Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych można złożyć wraz z pismem procesowym inicjującym postępowanie (wówczas nie wnosimy opłaty od wniosku/pozwu), przed jego zainicjowaniem, albo na dalszym etapie postępowania.

Jaka jest przesłanka otrzymania zwolnienia od kosztów?

Osoba, która dąży do uzyskania zwolnienia od ponoszenia kosztów sądowych musi oświadczyć, a przede wszystkim wykazać, że nie jest w stanie ponieść tychże kosztów bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny lub ich poniesienie narazi ją na taki uszczerbek.

Co warto wiedzieć?

• zwolnienie od kosztów sądowych „działa” od chwili zgłoszenia wniosku o jego uzyskanie;
• na odmowę zwolnienia od kosztów sądowych przez sąd przysługuje zażalenie;
• sąd może zwolnić od kosztów sądowych w całości lub w części;
• zwolnienie od kosztów sądowych nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi (w razie przegranej sprawy).

Warto wiedzieć, że sąd może cofnąć zwolnienie, jeżeli okaże się, że okoliczności, na podstawie których je przyznano, nie istniały lub przestały istnieć. I co bardziej istotne: osoby, które uzyskały zwolnienie w wyniku świadomego podania nieprawdziwych okoliczności, muszą liczyć się z grzywną w wysokości do 1000 zł.

Adwokat Kinga Michalczyk

Sfinansowano ze środków otrzymanych z Powiatu Cieszyńskiego pochodzących z budżetu państwa.

Rodzaje oświadczeń dotyczących spadkobrania. Prawo spadkowe

Śmierć danej osoby powoduje konieczność uregulowania spraw spadkowych; tym samym generuje u osób najbliższych (a nierzadko dalekich członków rodziny) konieczność podjęcia istotnych dla nich decyzji.

Być spadkobiorcą, czy nim nie być?

Niemalże każdy z nas, na różnym etapie życia będzie mógł zadać sobie to bardzo istotne pytanie. I dobrze by było, aby każda osoba, która zmierzy się z pytaniem dotyczącym spadkobrania mogła z pełną świadomością podjąć właściwą decyzję.

Spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku. Spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy. Powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu. Jednakże, aby nabyć spadek należy złożyć adekwatne oświadczenie. Brak oświadczenia również niesie ze sobą konsekwencje.

A zatem, spadkobierca może:

• przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi – tzw. przyjęcie proste
• przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności – tzw. przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza
• spadek odrzucić.

No właśnie, spadek. Co kryje się pod pojęciem spadek?
Spadek stanowi ogół majątkowych praw i obowiązków zmarłego; a zatem co bardzo istotne są to zarówno aktywa (np.: oszczędności, nieruchomości, ruchomości), jak i pasywa (długi).

Przyjęcie proste

Od chwili przyjęcia przez spadkobiercę spadku ponosi on odpowiedzialność za długi z całego swego majątku, a więc nie tylko ze spadku, ale i z majątku własnego. Dochodzi wówczas do połączenia majątku spadkobiercy i masy spadkowej (tudzież jej idealnego udziału, w razie wielości spadkobierców) w jeden majątek i to z niego spadkobierca odpowiada za długi spadkowe.
Innymi słowy: w przypadku nabycia wprost (przyjęcie proste) odpowiedzialność za długi spadkowe będzie pozbawiona jakichkolwiek ograniczeń.

Przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza

Złożenie przez spadkobiercę oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza sprawia, że ponosi on odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Spadkobierca odpowiada za długi spadkowe z masy spadkowej, ale również ze składników własnego majątku, które w momencie przyjęcia spadku przekształciły się w jeden majątek. Przy czym, jak wskazuje się zgodnie w orzecznictwie, złożenie “przez spadkobiercę oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza wywołuje skutek prawny w postaci faktycznego ograniczenia jego odpowiedzialności za długi spadkowe spadkodawcy, ale w stosunku do tych wierzycieli, wobec których spadkobierca skutecznie procesowo powołał się na to ograniczenie na etapie postępowania rozpoznawczego lub klauzulowego“.

Odrzucenie spadku

Spadkobierca może również spadek odrzucić. Spadkobierca jest wówczas traktowany tak, jakby nie dożył otwarcia spadku.

Warto wiedzieć!

Nie można dokonać częściowego odrzucenia spadku (np.: co do długów) i przyjęcia (np.: co do aktywów).

Termin na złożenie oświadczenia

Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

W jaki sposób można złożyć oświadczenie?

Oświadczenie można złożyć przed notariuszem, jak i przed sądem.

Ważne!
W przypadku małoletnich, oświadczenie o odrzuceniu spadku musi być poprzedzone zgodą sądu. Zgoda sądu na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego nie jest tożsama ze złożeniem oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego.

Adwokat Kinga Michalczyk

Niniejsza publikacja nie stanowi wiążącej porady prawnej, albowiem takowa winna być dostosowana do indywidualnego stanu faktycznego.

Sfinansowano ze środków otrzymanych z Powiatu Cieszyńskiego pochodzących z budżetu państwa.

Przemoc w rodzinie. Gdzie szukać pomocy?

Zgodnie z definicja zaczerpniętą z Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie przemoc w rodzinie – należy przez to rozumieć jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste członków rodziny, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą”.

Fazy przemocy

Na cykle przemocy składają się trzy następujące po sobie fazy:

• Faza narastania napięcia

Pierwsza faza cyklu przemocy charakteryzuje pojawienie się coraz więcej sytuacji konfliktowych oraz wyczuwalny wzrost napięcia w związku. Partner staje się drażliwy, każdy drobiazg wyprowadza go z równowagi, jest ciągle spięty i poirytowany. Swoje emocje wyładowuje na partnerce; może mieć to charakter: ciągłej krytyki, poniżania, wyzywania, prowokowania kłótni. Sprawca sprawia wrażenie, jakby nie panował nad swoim gniewem. W tej fazie partner może (niekoniecznie) więcej pić alkoholu, przyjmować narkotyki lub inne substancje odurzające. Nierzadko ofiara sama usprawiedliwia postępowanie partnera, uznając, że „miał zły dzień w pracy”, „pokłócił się z szefem” albo obwinia siebie i rodzinę: „mogłabym być lepszą żoną”, „syn faktycznie jest za głośno”, „nie gotuję tak dobrze jak jego mama”. Już ten etap może powodować u ofiary dolegliwości psychosomatyczne: bóle głowy, brzucha, bezsenność.

• Faza ostrej przemocy

W drugiej fazie następuje eskalacja przemocy. Zachowanie sprawcy przemocy staje się coraz bardziej nieprzewidywalne, gwałtowne, często wpada w szał. Wybuchy gniewu mogą wywołać nawet drobne zdarzenia, zachowania; np.: pomylenie drogi w czasie jazdy, niewłaściwy ton rozmówcy, zakup niewłaściwego produktu. Dochodzi do eksplozji zachowań agresywnych, które mogą objawiać się biciem, kopaniem, grożenie bronią, duszeniem, szydzeniem, poniżaniem i innymi zachowaniami. Często takiemu zachowaniu towarzyszą wulgaryzmy. Najczęściej osoba doznająca przemocy stara się zrobić wszystko, żeby uspokoić partnera i ochronić siebie. Jednak bez względu na to, co zrobi: przeprasza, stara się uspokoić partnera, jest miła, uprzejma, biernie poddaje się stosowanej przemocy, nie przynosi to oczekiwanego efektu.

• Faza miodowego miesiąca

To ostatnia faza cyklu i jak nazwa wskazuje jawi się jako faza unormowania, a wręcz polepszenia relacji. Sprawca przeprasza za swoje zachowanie, odczuwa skruchę, wręcz wstyd, obiecuje poprawę, snuje plany na przyszłość. W tym okresie bywa czuły, troskliwy, zapewnia o miłości, usprawiedliwia swoje zachowanie; nierzadko kupuje prezenty, kwiaty. Okazuje ofierze swoje zainteresowanie, uwagę. Bardzo często
w czasie tej fazy, sprawca pokazuje się z ofiarą wśród rodziny, znajomych aby pokazać, że relacje są poprawne. Ofiara zaczyna wierzyć, że sprawca się zmienił, a przemoc była jedynie incydentem, który już z całą pewnością się nie powtórzy.

Cykle mogą trwać nawet kilka, kilkanaście lat. Z czasem powyższe cykle ulegają modyfikacji; zwykle fazy „miodowego miesiąca” skracają się, a fazy narastającego napięcia i gwałtownej przemocy wydłużają się i przebiegają bardziej dramatycznie, intensywnie. Finalnie faza „miodowego miesiąca” zanika całkowicie i pozostają tylko dwie fazy. Cykliczność przemocy sprawia, że ofiarom trudno jest podjąć działania mające na celu zatrzymanie przemocy.

Formy przemocy w rodzinie

Przemoc wobec członka rodziny można zgłosić do określonych służb, instytucji i podmiotów.

PAMIĘTAJ!
Osoba doznająca przemocy w rodzinie nie jest odpowiedzialna za to, że partner/partnerka stosuje przemoc. Odpowiedzialność za swoje zachowanie ponosi jedynie osoba, która się go dopuszcza.

Ważne!
Brak jakiegokolwiek potwierdzenia konkretnych zdarzeń, zachowań, zaniedbań sprawcy wyklucza bądź przynajmniej w znacznym stopniu ogranicza skuteczne egzekwowanie swoich praw przed sądem, w konsekwencji ograniczając możliwości pomocy ofierze przemocy w rodzinie do wsparcia psychologicznego bądź socjalnego.

Dowodami w sprawach są najczęściej notatki z interwencji policyjnych, świadkowie, nagrania, zaświadczenia lekarskie i obdukcje.

Obdukcja a zaświadczenie lekarskie

Zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie osobie dotkniętej przemocą w rodzinie udziela się bezpłatnej pomocy, w szczególności w formie badania lekarskiego w celu ustalenia przyczyn i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy w rodzinie oraz wydania zaświadczenia lekarskiego w tym przedmiocie. Jednakże, zaświadczenie jest jedynie dowodem na to, jakie obrażenia lekarz wystawiający zaświadczenie stwierdził u pokrzywdzonego. Natomiast nie jest ono dowodem w zakresie przyczyn i mechanizmu powstania obrażeń.

Natomiast obdukcja to specjalistyczne badanie lekarskie, które może zostać wykonane tylko przez lekarza medycyny sądowej, który jest wpisany na listę biegłych sądowych prowadzoną przez Prezesa właściwego Sądu Okręgowego. Treść obdukcji jest szersza niż zaświadczenia, np. może zawierać opis, jaki był mechanizm powstania obrażeń; określenie, na jak długo wywołują rozstrój zdrowia lub naruszają czynności narządów ciała. Z reguły obdukcja jest odpłatna. Bezpłatnie obdukcja wykonywana jest na podstawie zaświadczenia z policji lub prokuratury informującego o pokryciu kosztów przez ww. organy.

PRZEMOC DOMOWA – co można zrobić?

W polskim systemie prawnym istnieje kilka odrębnych podstaw prawnych regulujących zagadnienie potocznie ujęte jako eksmisja, a rozumianej jako nakaz opuszczenia zajmowanego lokalu.

• Eksmisja na podstawie artykułu 11 a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie – jeżeli członek rodziny wspólnie zajmujący mieszkanie, swoim zachowaniem polegającym na stosowaniu przemocy w rodzinie czyni szczególnie uciążliwym wspólne zamieszkiwanie, osoba dotknięta tą przemocą może żądać, aby sąd, właściwy według przepisów ustawy z Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym, zobowiązał go do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania
  i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazał zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia.
• Eksmisja na podstawie przepisów ustawy o ochronie praw lokatorów: jeżeli lokator wykracza w sposób rażący lub uporczywy przeciwko porządkowi domowemu, czyniąc uciążliwym korzystanie z innych lokali w budynku, inny lokator lub właściciel innego lokalu w tym budynku może wytoczyć powództwo o rozwiązanie przez sąd stosunku prawnego uprawniającego do używania lokalu i nakazanie jego opróżnienia. Współlokator może wytoczyć powództwo o nakazanie przez sąd eksmisji małżonka, rozwiedzionego małżonka lub innego współlokatora tego samego lokalu, jeżeli ten swoim rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie.
• Eksmisja w wyroku rozwodowym – w wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka.

Inne postępowania, które mogą być realizowane w związku z przemocą w rodzinie to niewątpliwie postępowania karne oraz postępowania przed sądem rodzinnym.

• Postępowania karne – przemoc w rodzinie najczęściej spełnia znamiona czynu z artykułu 207 kk:

Artykuł 207 [Znęcanie się] paragraf 1. Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Paragraf 1a. Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą nieporadną ze względu na jej wiek, stan psychiczny lub fizyczny,, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Paragraf 2. Jeżeli czyn określony w paragrafie 1 lub 1a połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, sprawca, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
Paragraf 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w paragrafach 1-2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

• Postępowania przed sądem rodzinnym – okoliczność, iż w rodzinie, w której znajdują się małoletnie dziecko dochodzi do przemocy, powinna być zgłoszona do sądu rodzinnego, który ma możliwość podjęcia postępowań z urzędu dotyczących ochrony dziecka. Jeżeli dobro dziecka jest zagrożone, sąd opiekuńczy wyda odpowiednie zarządzenia, bazą będzie w tym wypadku artykułu 109 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Artykuł 109 [Ograniczenie] paragraf 1. Jeżeli dobro dziecka jest zagrożone, sąd opiekuńczy wyda odpowiednie zarządzenia.
Paragraf 2. Sąd opiekuńczy może w szczególności:

1) zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania, w szczególności do pracy z asystentem rodziny, realizowania innych form pracy z rodziną, skierować małoletniego do placówki wsparcia dziennego, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej lub skierować rodziców do placówki albo specjalisty zajmujących się terapią rodzinną, poradnictwem lub świadczących rodzinie inną stosowną pomoc z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń;
2) określić, jakie czynności nie mogą być przez rodziców dokonywane bez zezwolenia sądu, albo poddać rodziców innym ograniczeniom, jakim podlega opiekun;
3) poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego;
4) skierować małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi;
5) zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo w instytucjonalnej pieczy zastępczej albo powierzyć tymczasowo pełnienie funkcji rodziny zastępczej małżonkom lub osobie, niespełniającym warunków dotyczących rodzin zastępczych, w zakresie niezbędnych szkoleń, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej albo zarządzić umieszczenie małoletniego w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym lub w zakładzie rehabilitacji leczniczej.
Paragraf 3. Sąd opiekuńczy może także powierzyć zarząd majątkiem małoletniego ustanowionemu w tym celu kuratorowi.
Paragraf 4. W przypadku, o którym mowa w paragrafie 2 punkt 5, a także w razie zastosowania innych środków określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, sąd opiekuńczy zawiadamia o wydaniu orzeczenia właściwą jednostkę organizacyjną wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, która udziela rodzinie małoletniego odpowiedniej pomocy i składa sądowi opiekuńczemu, w terminach określonych przez ten sąd, sprawozdania dotyczące sytuacji rodziny i udzielanej pomocy, w tym prowadzonej pracy z rodziną, a także współpracuje z kuratorem sądowym.

Ważne! Korzystaj z aplikacji na telefon!

Aplikacje mają za zadanie pomóc w sposób jak najmniej widoczny dla osób postronnych zasygnalizować zaistnienie niepożądanych sytuacji. Aplikacje te mogą też zawierać materiały edukacyjne oraz dostęp do bazy organizacji oferujących wsparcie osobom dotkniętym przemocą.

Sfinansowano ze środków otrzymanych z Powiatu Cieszyńskiego pochodzących z budżetu państwa.

„Nie dam Ci rozwodu!” Czyli o tym, kiedy sąd nie orzeknie rozwodu

Nierzadko można spotkać się z twierdzeniem, że aby uzyskać rozwód, musi istnieć zgoda obojga małżonków w tej kwestii; a czasem nawet, iż wymagane jest wzajemne podpisanie „papierów rozwodowych”. Nie jest to jednak prawda.

Przepisy ujęte w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym wskazują, jakie okoliczności muszą zaistnieć, aby orzeczenie rozwodu było możliwe oraz wystąpienie jakich okoliczności doprowadzi do tego, że sąd oddali powództwo.

Uzyskanie rozwodu jest możliwe tylko wtedy, gdy między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia. Definiując najprościej wymienione elementy wskazać należy, iż rozkład pożycia małżonków jest zupełny, gdy wszystkie więzy ich łączące (duchowe, fizyczne i gospodarcze) uległy zerwaniu; natomiast trwałość tegoż rozkładu zachodzi wtedy, gdy doświadczenie życiowe pozwala przyjąć, że na tle ujawnionych okoliczności konkretnej sprawy nie nastąpi już powrót małżonków do pożycia.

Okoliczności, które z kolei uniemożliwiają udzielenia rozwodu (przesłanki negatywne), mimo ziszczenia się przesłanek pozytywnych, przedstawić można następująco; sąd nie orzeknie rozwodu:

• jeżeli wskutek rozwodu miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków;
• jeżeli rozwód byłby sprzeczny z zasadami współżycia społecznego innymi, aniżeli dobro małoletnich dzieci;
• jeżeli rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że: drugi małżonek wyraził zgodę na rozwód albo drugi małżonek nie wyraził zgody na rozwód, ale jego odmowa jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Małżonek niegodzący się na orzeczenie rozwodu będzie musiał zatem przedstawić przekonujące twierdzenia i dowody je potwierdzające, które doprowadzą sąd do przekonania, że mamy właśnie do czynienia z co najmniej jedną z przesłanek negatywnych, lub też, że nie zaistniały przesłanki pozytywne.

Tym samym, istnieje prawem przewidziana możliwość, dążenia przez stronę postępowania do oddalenia powództwa o rozwód; jednakże wówczas osoba taka winna opierać się na powyższych-  pokrótce zarysowanych przesłankach pozytywnych i negatywnych.

Nadmienić należy, iż każda sprawa jest inna i wymaga indywidualnej analizy, i zaprojektowania planu działania pod kątem istniejących okoliczności, żądań stron, i możliwości dowodowych potwierdzających przedstawiane stanowisko.

Adwokat Kinga Michalczyk

Sfinansowano ze środków otrzymanych z Powiatu Cieszyńskiego pochodzących z budżetu państwa.

Ubezwłasnowolnienie całkowite- zagadnienia podstawowe

Ubezwłasnowolnienie całkowite jest najsilniejszą formą ingerencji w sferę praw osobistych jednostki. Aby sąd orzekł o ubezwłasnowolnieniu całkowitym muszą zaistnieć następujące okoliczności:

• ukończenie przez osobę, która miałaby podlegać ubezwłasnowolnieniu całkowitemu, trzynastego roku życia;
• istnienie choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii;
• niemożność kierowania swym postępowaniem przez osobę, której dotyczy wniosek.

Przesłanki te muszą wystąpić jednocześnie. Podkreślić warto, że samo istnienie choroby psychicznej czy innych wymienionych okoliczności zdrowotnych nie przesądza o zasadności ubezwłasnowolnienia.

Wniosek powinien zawierać odpowiednie dowody potwierdzające zdrowia osoby, której tenże wniosek dotyczy: świadectwo lekarskie wydane przez lekarza psychiatrę o stanie psychicznym osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, lub opinia psychologa o stopniu niepełnosprawności umysłowej tej osoby czy zaświadczenie poradni przeciwalkoholowej lub zaświadczenia z poradni leczenia uzależnień. W razie niezłożenia żądanego świadectwa, opinii lub zaświadczenia, sąd odrzuca wniosek, chyba że złożenie takich dokumentów nie jest możliwe, a wnioskodawca ten fakt udowodni.

Uprawnionymi do złożenia wniosku o ubezwłasnowolnienie całkowite jest wąski krąg osób: małżonek osoby, której wniosek dotyczy, jej krewni w linii prostej oraz rodzeństwo, a także jej przedstawiciel ustawowy.

Naturalnie, osoba której wniosek dotyczy winna być wysłuchana. Ponadto, musi być zbadana przez biegłego lekarza psychiatrę lub neurologa, a także psychologa. Istnieje również możliwość, że taka osoba- jeżeli okaże się to niezbędne- zostanie skierowana pod obserwację w zakładzie leczniczym.

Do najważniejszych skutków ubezwłasnowolnienia całkowitego należą między innymi:

• utrata zdolności do czynności prawnych (np.: niemożność zawierania umów, sporządzania testamentu);
• utrata prawa udziału w referendum i prawa wybierania;
• utrata możności zawierania małżeństwa.

Dla całkowicie ubezwłasnowolnionego ustanawia się opiekuna prawnego. Opiekun prawny zostaje powołany dla skutecznej ochrony interesów osobistych i majątkowych osoby ubezwłasnowolnionej.

Zdarzają się sytuacje, gdy wnioskodawca składając wniosek o ubezwłasnowolnienie nie działa w interesie osoby, której wniosek dotyczy; wówczas mamy do czynienia z sytuacją działania wnioskodawcy w złej wierze lub lekkomyślnie, co podlega karze grzywny.

Orzeczenie dotyczące ubezwłasnowolnienia nie jest terminowe. Istnieje możliwość uchylenia ubezwłasnowolnienia, zmiany ubezwłasnowolnienia całkowitego na częściowe (a także z częściowego na całkowite).

Inicjując postępowanie w przedmiocie ubezwłasnowolnienia danej osoby należy pamiętać, że ubezwłasnowolnienie zawsze ma na względzie dobro osoby, która ma być ubezwłasnowolniona.

Adwokat Kinga Michalczyk

Sfinansowano ze środków otrzymanych z Powiatu Cieszyńskiego pochodzących z budżetu państwa.

Groźba karalna. Prawo karne

Nie każda groźba jest groźbą karalną, a tylko groźba karalna jak można się domyślić, podlega odpowiedzialności karnej.

Słów kilka o groźbie karalnej.

Przepis artykułu 190 paragraf 1 kodeksu karnego brzmi tak:

„Kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.”

A zatem, treścią groźby karalnej jest zapowiedź popełnienia przestępstwa na szkodę:

• zagrożonego (adresata groźby, pokrzywdzony) lub
• osoby mu najbliższej.

Tym samym, grożenie pokrzywdzonemu popełnieniem wykroczenia, czy też naruszeniem przepisów prawa administracyjnego lub cywilnego – nie stanowi groźby karalnej, jak i również gdy groźba będzie zapowiedzią popełnienia przestępstwa na szkodę osób nam obcych.

Groźba karalna to nie tylko słowa!

Najpopularniejszą formą przekazania groźba jest mowa; niemniej groźba może być także zakomunikowana za pomocą pisma, w tym sms-em, e-mailem, listownie, telegraficznie itp., czy też za pomocą rysunku, kolażu lub fotomontażu.

Groźba może przyjąć postać werbalną, jak i niewerbalną.

Możliwym jest ocena zachowania jako groźba karalna: trzymanie noża przy szyi pokrzywdzonego, „kontrolowane” szczucie psem, podjeżdżanie do pokrzywdzonego i nagłe wyhamowywanie, zbliżanie się z otwartym ogniem.

Może się zdarzyć sytuacja, że sprawca może grozić w sposób niezrozumiały dla osób trzecich, ale jednoznaczny – dla pokrzywdzonego.

Ciekawostka.
Doktryna rozróżnia niespenalizowane pojęcia jak pogróżka, ostrzeżenie, groźba dla żartu oraz groźba bezprawna. Oznacza to, że nawet kierowane pod adresem danej osoby słowa, realizujące w części znamiona ujęte w artykule 190 paragraf 1 kodeksu karnego w określonych sytuacjach nie mogą być traktowane jako groźba karalna.

W przybliżeniu może poszczególne pojęcia określić w następujący sposób:

Niemniej, pamiętać należy, że powyższa charakterystyka jest bardzo ogólnikowa; nie ma wątpliwości, iż na ocenę działań nadawcy komunikatu (sprawcy) ma wpływ wiele czynników, tak samo na ocenę czy ten komunikat mógł wywołać określone odczucia u adresata.

Przestępstwo groźby karalnej można popełnić jedynie umyślnie.

Ważne!
Dla każdej osoby wydźwięk groźby będzie rodził inne odczucia. W tym przypadku, nasze odczucia mają znaczenie, bowiem dla bytu przestępstwa z artykułu 190 kodeksu karnego istotne jest subiektywne odczucie zagrożonego. Do znamion tego czynu należy bowiem wzbudzenie w zagrożonym uzasadnionej obawy, że zapowiedź przestępczego działania zostanie spełniona.

Sama treść przepisu wskazuje, iż „(…)jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona (…)”. Innymi słowy, gdy ktoś dopuszcza się groźby, a reakcją „ofiary” jest zlekceważenie, wyśmianie „agresora”, czy brak realnego przejęcia się treścią groźby ze względu na jej charakter, czy inne okoliczności związane z wyrażeniem tejże groźby – to z dużym prawdopodobieństwem można stwierdzić, że groźba nie wywołała u takiej osoby żadnej obawy. Brak poczucia zagrożenia u „ofiary” powoduje, iż nie możemy mówić w takim przypadku o groźbie karalnej.

Co istotne, obawa może istnieć także wówczas, gdy nie istnieje obiektywne niebezpieczeństwo realizacji gróźb, np.: gdy przedmiocie użytym do wyrażenia groźby jest bardzo realna atrapa broni.

Dla bytu przestępstwa ujętego w przepisie artykułu 190 kodeksu karnego groźba popełnienia przestępstwa i obawa zagrożonego, iż ta groźba popełnienia przestępstwa będzie spełniona, muszą wystąpić łącznie.

Ściganie czynu z artykułu 190 kodeksu karnego następuje na wniosek pokrzywdzonego. Oznacza to, że postępowanie z chwilą złożenia wniosku toczy się z urzędu, czyli jest publiczno-skargowym.

Niniejsza publikacja nie stanowi wiążącej porady prawnej, albowiem takowa winna być dostosowana do indywidualnego stanu faktycznego.

Sfinansowano ze środków otrzymanych z Powiatu Cieszyńskiego pochodzących z budżetu państwa.

Lokale mieszkalne z zasobów gminy- jak ubiegać się o pomoc?

Zgodnie z ustawą z dnia 21 czerwca 2001 r. ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego tworzenie warunków do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych wspólnoty samorządowej należy do zadań własnych gminy. To właśnie na gminie spoczywa obowiązek zapewnienia lokali w ramach najmu socjalnego i lokali zamiennych, a także zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych gospodarstw domowych o niskich dochodach. Warto zaznaczyć, że ustawa nie wprowadza żadnych wyłączeń podmiotowych uniemożliwiających obywatelowi ubieganie się o mieszkanie. Nie mają znaczenia okoliczności natury administracyjnej, a w szczególności fakt zameldowania na terenie gminy, członkostwo we wspólnocie samorządowej zależy bowiem od zamieszkiwania, a nie od zameldowania w danej miejscowości. A zatem, osoby które przebywają na terenie gminy z zamiarem stałego pobytu, są z mocy prawa członkami wspólnoty samorządowej, wobec których gmina ma tworzyć warunki do zaspokajania ich potrzeb mieszkaniowych czy też w przypadku gospodarstw o niskich dochodach – zaspokajać ich potrzeby mieszkaniowe.

W celu realizacji zadań, o których mowa powyżej, każda gmina może tworzyć i posiadać zasób mieszkaniowy. Lokale stanowiące mieszkaniowy zasób gminy, z wyjątkiem lokali będących przedmiotem najmu socjalnego i lokali przeznaczonych do wynajmowania na czas trwania stosunku pracy, mogą być wynajmowane tylko na czas nieoznaczony. Każda Rada Gminy zobowiązana jest również podjąć uchwałę w sprawie zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu gminy. W uchwale powinno znaleźć się m.in. określenie:

1) wysokości dochodu gospodarstwa domowego uzasadniającą oddanie w najem lub podnajem lokalu na czas nieoznaczony i najem socjalny lokalu oraz wysokość dochodu gospodarstwa domowego uzasadniającą stosowanie obniżek czynszu;

2) warunków zamieszkiwania kwalifikujące wnioskodawcę do ich poprawy;

3) kryteriów wyboru osób, którym przysługuje pierwszeństwo zawarcia umowy najmu lokalu na czas nieoznaczony i umowy najmu socjalnego lokalu;

4) warunków dokonywania zamiany lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu gminy oraz zamiany pomiędzy najemcami lokali należących do tego zasobu a osobami zajmującymi lokale w innych zasobach;

5) trybu rozpatrywania i załatwiania wniosków o najem lokali zawierany na czas nieoznaczony i najem socjalny lokali oraz sposób poddania tych spraw kontroli społecznej;

6) zasad postępowania w stosunku do osób, które pozostały w lokalu opuszczonym przez najemcę lub w lokalu, w którego najem nie wstąpiły po śmierci najemcy;

6a) warunków, jakie musi spełniać lokal wskazywany dla osób niepełnosprawnych, z uwzględnieniem rzeczywistych potrzeb wynikających z rodzaju niepełnosprawności;

Warto podkreślić, że zasady wynajmowania lokali winny być tak skonstruowane, by ci spośród mieszkańców gminy, którzy spełniają podstawowe kryteria przedmiotowe (jak warunki zamieszkiwania i wysokość dochodu), od których zależy wynajęcie lokalu z zasobu mieszkaniowego gminy, mieli równe szanse na czynienie starań o uzyskanie lokalu, z uwzględnieniem przewidzianego przez ustawodawcę pierwszeństwa zawarcia umowy najmu przysługującego osobom spełniającym wskazane w tym względzie w uchwale kryteria. Tym samym wszyscy członkowie wspólnoty samorządowej, którzy posiadają niezaspokojone potrzeby mieszkaniowe i którzy spełniają jednocześnie kryterium dochodowe, są uprawnieni do ubiegania się o pomoc mieszkaniową gminy.  

Osoba ubiegająca się o zawarcie umowy najmu lub podnajmu lokalu i najmu socjalnego lokalu wchodzącego w skład mieszkaniowego zasobu gminy powinna złożyć deklarację o wysokości dochodów członków gospodarstwa domowego w okresie 3 miesięcy poprzedzających złożenie deklaracji oraz oświadczenie o stanie majątkowym członków gospodarstwa domowego. W deklaracji o wysokości dochodów członków gospodarstwa domowego oraz oświadczeniu o stanie majątkowym członków gospodarstwa domowego należy uwzględnić osoby będące członkami gospodarstwa domowego w dniu składania tych dokumentów. Gmina ma prawo żądać od najemcy lub osoby ubiegającej się o zawarcie umowy najmu lub podnajmu lokalu i najmu socjalnego lokalu wchodzącego w skład mieszkaniowego zasobu gminy złożenia oświadczenia o nieposiadaniu tytułu prawnego do innego lokalu położonego w tej samej lub pobliskiej miejscowości. Deklarację oraz oświadczenia składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Gmina ma prawo odmówić zawarcia umowy najmu lub podnajmu lokalu i najmu socjalnego lokalu w przypadku niezłożenia deklaracji o wysokości dochodów członków gospodarstwa domowego, oświadczenia o stanie majątkowym członków gospodarstwa domowego, oświadczenia o nieposiadaniu tytułu prawnego do innego lokalu położonego w tej samej lub pobliskiej miejscowości lub jeżeli występuje rażąca dysproporcja między niskimi dochodami wskazanymi w złożonej deklaracji a wykazanym w oświadczeniu stanem majątkowym członków gospodarstwa domowego osoby ubiegającej się o zawarcie umowy najmu lub podnajmu lokalu i najmu socjalnego lokalu.

Gmina zobowiązana jest również, nie częściej niż co 2,5 roku, do weryfikacji spełniania przez najemców, z wyłączeniem umów najmu socjalnego lokalu, kryterium wysokości dochodu uzasadniającej oddanie w najem lub podnajem lokalu. Na pisemne żądanie gminy najemca jest obowiązany do złożenia w terminie miesiąca od dnia otrzymania żądania gminy deklaracji o wysokości dochodów członków gospodarstwa domowego w okresie 3 miesięcy poprzedzających złożenie deklaracji. W deklaracji o wysokości dochodów członków gospodarstwa domowego uwzględnia się osoby będące członkami gospodarstwa domowego w dniu jej składania.

Lokale socjalne stanowią natomiast formę pomocy publicznej dla osób, których sytuacja materialna nie pozwala na zabezpieczenie potrzeb mieszkaniowych we własnym zakresie. Takie zaspokojenie potrzeb to nie tylko możliwość posiadania prawa własności lokalu, ale także możliwość wynajęcia lokalu mieszkalnego na wolnym rynku. Umową najmu socjalnego lokalu jest natomiast umowa najmu lokalu nadającego się do zamieszkania ze względu na wyposażenie i stan techniczny, którego powierzchnia pokoi przypadająca na członka gospodarstwa domowego najemcy nie może być mniejsza niż 5 m², a w przypadku jednoosobowego gospodarstwa domowego 10 m², przy czym lokal ten może być o obniżonym standardzie. Umowę najmu socjalnego lokalu zawiera się zawsze na czas oznaczony. Umowa najmu socjalnego lokalu, może być zawarta z osobą, która nie ma tytułu prawnego do lokalu i której dochody gospodarstwa domowego nie przekraczają wysokości określonej w uchwale rady gminy w sprawie zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu gminy, w tym zasady i kryteria wynajmowania lokali, których najem jest związany ze stosunkiem pracy, jeżeli w mieszkaniowym zasobie gminy wydzielono lokale przeznaczone na ten cel (na marginesie warto wskazać, że w orzecznictwie sądowym dominuje pogląd zgodnie z którym samo posiadanie prawa do lokalu nie wyklucza ewentualności spełnienia kryteriów uprawniających do skutecznego ubiegania się o prawo do wynajmu lokalu socjalnego, warunki zamieszkiwania we własnym lokalu mogą być na tyle złe, aby w pełni uzasadniało to ubieganie się o wynajem lokalu socjalnego). Umowę najmu socjalnego lokalu można po upływie oznaczonego w niej czasu przedłużyć na następny okres, jeżeli najemca nadal znajduje się w sytuacji uzasadniającej zawarcie takiej umowy. Stawka czynszu w przypadku najmu socjalnego lokalu nie może przekraczać połowy stawki najniższego czynszu obowiązującego w mieszkaniowym zasobie gminy. Warto dodać, że gmina może wypowiedzieć najemcy umowę najmu socjalnego lokalu bez zachowania terminu wypowiedzenia wyłącznie gdy uzyskał on tytuł prawny do innego lokalu i może go używać.

Zachęcamy do skorzystania z nieodpłatnej pomocy prawnej świadczonej w Powiecie Cieszyńskim. Szczegółowe informacje można uzyskać pod  numerem telefonu 33 47 77 239 bądź na stronach internetowych:

• Biuletynu Informacji Publicznej Starostwa Powiatowego w Cieszynie 
• Powiatu Cieszyńskiego 
• Facebook:  Nieodpłatna pomoc prawna w powiecie cieszyńskim

Kinga Hanusek-Bąk

Radca prawny

Podstawowe zasady zawierania umów cywilnoprawnych

Zawieranie umów cywilnoprawnych dotyczy każdego z nas. Mamy z nimi do czynienia zarówno kupując mieszkanie, jak i nabywając samochód czy robiąc zakupy w sklepie. Kształtują one nasze prawa i obowiązki. Ich treść, forma, sposób oraz okoliczności zawarcia są określone przez ustawy i klauzule generalne. Jak zawrzeć umowę zgodnie z prawem i dobrymi zwyczajami?

Okoliczności zawarcia umowy

Zawarcie umowy odbywa się poprzez złożenie oświadczenia woli, które jest potrzebne do wywołania skutków prawnych, a w konsekwencji do uzyskania celu umowy. Przejawia się najczęściej w treści umowy, bez względu na to jaka jest jej forma. Najpewniejszym potwierdzeniem woli zawierających umowy jest złożony pod treścią umowy podpis obu stron.

Oświadczenie woli musi być ważne w sensie prawnym. Wyróżniamy trzy sytuacje, kiedy nie będzie miało to miejsca: jeżeli umowa zostanie zawarta pod wpływem błędu, podstępu lub groźby. Za nieważne uznamy również oświadczenie jeżeli będzie ono złożone przez osobę, która znajdowała się w stanie wyłączającym świadomość albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Nie będziemy mogli więc zawrzeć ważnej umowy z osobą chorą psychicznie albo nieprzytomną, ponieważ taka osoba nie będzie rozumiała znaczenia tej umowy. Nasza umowa nie będzie również ważna, jeśli druga strona będzie kierować w naszą stronę groźby lub świadomie przedstawi nam założenia umowy w sposób odmienny niż faktycznie wynika to z jej treści.

Jest to o tyle ważne, że w przypadku zawarcia umowy w takich okolicznościach, osoba, która jest jej stroną może żądać jej unieważnienia. Uchyli się w ten sposób od realizacji umówionej usługi lub będzie mogła zażądać zwrotu zapłaconych pieniędzy. Tak umowa, jeżeli stanie się przedmiotem postępowania sądowego, będzie przez sąd uznana za nieważną. To natomiast może dla nas jako jej strony pociągnąć pewne negatywne skutki i narazić nas na koszty. Chcąc tego uniknąć bardzo ważna jest więc należyta staranność przy zawieraniu umowy. To na nas spoczywa obowiązek sprawdzenie, czy nie występują żadne z powyższych okoliczności.

Swoboda zawierania umów

Najważniejszym celem zawarcia umowy jest dążenie do realizacji zgodnego zamiaru i celu stron. To właśnie dlatego moment zawarcia umowy oraz jej treść musi być zrozumiała dla wszystkich zainteresowanych. Łączy się to również z zasadą swobody umów.

Umowy mogą być formułowane w sposób dowolny. Oznacza to, że nie ma ściśle określonych przypadków kiedy możemy zawrzeć umowę. Każdą potrzebę dyktuje życie. A same umowy mogą dotyczyć nawet tych, zdawałoby się błahych przypadków.

Oczywiście dowolność jest ograniczona prawem. Najważniejszymi zasadami wypływającymi z naszych przepisów prawa jakie ograniczają treść umowy są zasady współżycia społecznego i równość stron. Umowy nie mogą naruszać uniwersalnych zasad, godzić w podstawowe prawa człowieka i obywatele, ani w żaden sposób ich ograniczać. Nie mogą również naruszać dobrych obyczajów. Naruszenie którejś z powyższych zasad może skutkować nieważnością umowy.

Przyglądając się przykładom tego typu umów, chyba najbardziej oczywistymi są te godzące w godność człowieka. Nie możemy zawrzeć umowy mówiącej o sprzedaży drugiego człowieka, czy takiej w której to tylko jedna strona decyduje o jej postanowieniach i dowolnie je kształtuje.

Umowa powinna być spisana

Przepisy polskiego prawa dość obszernie regulują kwestię zawierania różnego rodzaju umów. Każdy z nas pewnie niejednokrotnie spotkał się z wieloma umowami, które zawarł osobiście. Począwszy od umowy o pracę po umowę kupna. Jak wiadomo co do zasady najpewniejszą formą zawarcia umowy jest forma pisemna. W końcu to co ma postać materialną w razie nieporozumień stanowi najlepszy dowód. Warto o tym pamiętać i jak najczęściej właśnie w takiej formie zawierać wszelkie umowy. Oczywiście forma pisemna nie jest konieczna do zachowania ważności umowy. Nawet te zawarte ustnie są ważne i powinny być dotrzymywane.

Konieczność dotrzymania umów jest zresztą jedną z kolejnych ważnych zasad ich zawierania. Stosunki między stronami opisują dwie bardzo ważne, wywodzące się jeszcze z czasów rzymskich sentencje:

Pierwsza z nich mówi o obowiązku dotrzymywania umów. W końcu taki jest ich naczelny cel. A nam jako stronie zależy na tym, żeby umowa została zrealizowana w uzgodnionej formie. Życie jest jednak dynamiczne - nie da się przewidzieć wszystkiego co wydarzy się w przyszłości. Z tego powodu zawieraniu umów przyświeca jeszcze jedna zasada. Oznacza ona, że w wyjątkowych przypadkach strony mają możliwość wprowadzenia zmian stosunku prawnego, czyli zmodyfikować warunki umowy. Odbyć się to jednak musi za zgodą obu stron i po wcześniejszych porozumieniach.

Aktualne informacje na temat dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej w czasie trwania koronawirusa znajdą Państwo na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Starostwa Powiatowego w Cieszynie  oraz Powiatu Cieszyńskiego.  

„Projekt finansowany z budżetu Państwa, realizowany przez Powiat Cieszyński”

Legalne korzystanie z zasobów Internetu

Zasoby Internetu, podobnie jak inne wytwory kultury objęte są prawną ochroną. Przepisy dość wyraźnie wskazują, co i w jakim zakresie możemy wykorzystywać. Materiały opublikowane w sieci, takie jak: zdjęcia, filmy, czy teksty, pomimo że są ogólnodostępne, objęte są również dość wyraźnymi zasadami wykorzystania.

Co jest chronione w Internecie?

Może się wydawać, że treści w Internecie są na wyciągnięcie ręki i zupełnie za darmo. Jest to niestety bardzo mylne wrażenie. W rzeczywistości bowiem, większość takich materiałów podlega ochronie, o której użytkownicy nie mogą zapominać. Wykorzystanie treści z Internetu jest ograniczone przepisami prawa takimi samymi jak twórczość dostępna materialnie i odbywa się na ściśle wskazanych zasadach. To, że jakiś materiał został umieszczony w sieci, wcale nie oznacza, że można nim dowolnie dysponować. Nadal stanowi on prywatną własność autora i to on decyduje w jakim zakresie pozwala na jego wykorzystanie.

Ochrona praw autorskich w Internecie

Co do zasady, korzystając z zasobów Internetu w standardowy sposób, kwestie prawne nie będą miały dla nas większego znaczenia. Wynika to z faktu, że tylko się z nimi zapoznajemy, nie wykorzystując ich w żaden sposób. Czerpiemy albo z treści udostępnionych bezpłatnie szerokiemu gronu odbiorców albo ze stron, do których mamy wykupiony dostęp, subskrypcję lub licencję. Płacimy więc za udostępniane tam materiały.

Dopiero w momencie kiedy chcemy znalezione materiały wykorzystać do własnej działalności musimy pamiętać o obowiązujących zasadach. Przede wszystkim nie możemy przypisywać sobie autorstwa niczego co znaleźliśmy w Internecie. Kopiowanie, powielanie treści czy też przypisywanie sobie prawa autorskiego do nich, jest nielegalne. Jeżeli więc np. chcemy wykorzystać zdjęcie z sieci, musimy mieć na to zgodę autora. Podobnie dzieje się w przypadku innych treści. Ich wykorzystanie bez posiadanej zgody może skutkować odpowiedzialnością prawną.

Jak uzyskać taką zgodę na wykorzystanie treści z Internetu?

Najprostszy sposób to zapytanie o nią autora, niemniej jednak należy liczyć się z tym, że udzielenie takiej zgody może być odpłatne. Inną możliwością jest wykupienie licencji. Warto również pamiętać, że istnieją też strony, które udostępniają swoje zasoby zupełnie za darmo. Bardzo często również sami autorzy zezwalają na bezpłatne wykorzystywanie swojego dzieła. Decydując się na wykorzystanie materiałów, nawet udostępnionych na stronie bezpłatnie, nie możemy zapominać o oznaczeniu twórcy. Przypisanie sobie autorstwa, nawet w sposób dorozumiany może skutkować odpowiedzialnością prawną.

Warto też pamiętać, że bez żadnych ograniczeń możemy korzystać w sieci z: aktów normatywnych, urzędowych projektów i dokumentów oraz prostych informacji prasowych. Prawem autorskim nie są objęte również odkrycia, idee, procedury, metody, zasady działania oraz koncepcje matematyczne.

Odpowiedzialność cywilna i karna za naruszenie praw autorskich  

Autor naruszanego działa może żądać od nas zaprzestania naruszenia i przywrócenia stanu poprzedniego.
W praktyce możemy zostać poproszeni o złożenie oświadczenia o określonej treści i formie, w wyniku którego szersze grono odbiorców dowie się, kto faktycznie jest autorem dzieła i na czym nasze naruszenie polegało. Niestety, ale naruszenie może wiązać się również z koniecznością zapłaty zadośćuczynienia twórcy. Jeśli uzyskaliśmy z powodu naruszenia jakąś korzyść majątkową możemy również zostać zobowiązani do jej wydania.

Nasze działania w wielu przypadkach mogą stanowić przestępstwo. Najbardziej jaskrawym tego przykładem jest plagiat, czyli przywłaszczenie sobie autorstwa cudzego działa. Przestępstwem jest również nieuprawnione rozpowszechnianie utworu lub utrwalenie go w celu rozpowszechnienia oraz nawet same posiadanie umożliwiających to urządzeń, czyli szeroko pojęte piractwo. Osobnym ujętym w kodeksie karnym przestępstwem jest także uzyskanie cudzego programu komputerowego bez zgody uprawnionego, jeżeli jest dokonywane w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Za popełnienie wyżej wymienionych przestępstw grozi grzywna, a w poważniejszych przypadkach kara ograniczenia wolności lub nawet pozbawienia wolności do lat 5.

Pamiętajmy, że w Internecie nie jesteśmy anonimowi i bezkarni. Zasoby Internetu podobnie jak inne wytwory ludzkiej myśli, podlegają ochronie, mimo że mają jedynie postać wirtualną.

Aktualne informacje na temat dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej w czasie trwania koronawirusa znajdą Państwo na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Starostwa Powiatowego w Cieszynie  oraz Powiatu Cieszyńskiego.  

„Projekt finansowany z budżetu Państwa, realizowany przez Powiat Cieszyński”

Nieodpłatna mediacja

Nie każdy konflikt musi znaleźć swój finał na sali rozpraw. Polubownemu zakończeniu sporów służą alternatywne sposoby ich rozwiązywania, zaś najpopularniejszą z nich jest mediacja.  

Źródeł mediacji poszukiwać należy w odległej starożytności. Pojednawcze metody rozwiązywania sporów były tam powszechnie znane i stosowane, zaś łacińskie „mediare”, oznaczające – „być środku”, stanowi genezę współczesnego słowa mediacja i mediator.

W uproszczeniu mediacja to metoda rozwiązywania sporów przy udziale bezstronnej (nie narzucającej swojego punktu widzenia) i neutralnej (niezwiązanej z przedmiotem sporu) osoby trzeciej-mediatora, której zadaniem jest pomoc w osiągnięciu obustronnie akceptowalnego i satysfakcjonującego sposobu rozwiązania.

Do naczelnych zasad mediacji zaliczyć należy dobrowolność (świadomie wyrażona zgoda każdego z uczestników na przystąpienie do postępowania) oraz szybkość postępowania. W odróżnieniu od postępowania cywilnego toczącego się przed sądem powszechnym, które co do zasady jest jawne (zarówno rozprawa jak i posiedzenie niebędące rozprawą odbywają się publicznie) postępowanie mediacyjne jest objęte zasadą poufności. Mediator jest obowiązany zachować w tajemnicy fakty, o których dowiedział się w związku z prowadzeniem mediacji, chyba że strony zwolnią go z tego obowiązku. Bezskuteczne jest również powoływanie się w toku postępowania przed sądem lub sądem polubownym na propozycje ugodowe, propozycje wzajemnych ustępstw lub inne oświadczenia składane w postępowaniu mediacyjnym. Zgodnie z artykułem 259¹ Kodeksu postępowania cywilnego mediator nie może być świadkiem co do faktów, o których dowiedział się w związku z prowadzeniem mediacji, chyba że strony zwolnią go z obowiązku zachowania tajemnicy mediacji. Gwarantuje to zatem, że zarówno treść rozmów jak i wszelkie inne informacje ujawnione w postępowaniu mediacyjnym nie mogą wydostać się na zewnątrz.

Bez wątpienia mediacja stanowi alternatywę wobec długoletnich i kosztownych sporów sądowych. Do jej podstawowych zalet zaliczyć trzeba również elastyczność i kreatywność oraz niesformalizowany charakter (brak przepisów określających samą procedurę).

Podczas mediacji strony mają możliwość swobodnej rozmowy, której celem jest ustalenie przyczyn konfliktu oraz możliwych sposobów jego rozwiązania, przedstawienia własnego punktu widzenia oraz próba zrozumienia argumentów przedstawianych przez drugą stronę.

Celem każdej mediacji jest sformułowanie treści ugody mediacyjnej w taki sposób, aby obie strony były usatysfakcjonowane i zadowolone. W trakcie mediacji strony samodzielnie prowadzą rozmowy i ustalają warunki porozumienia. Rolą mediatora jest natomiast dążenie do skłonienia stron do zawarcia ugody oraz próba odnalezienia kompromisowego rozwiązania sytuacji konfliktowej. Nie może on opowiadać się po żadnej ze stron czy też za jakimś konkretnym rozwiązaniem konfliktu. Mediator powinien przede wszystkim dążyć do nawiązania dialogu miedzy uczestnikami mediacji, a następnie na wspieraniu w dążeniu do ustalenia oraz wyjaśniania spornych kwestii, odnalezieniu możliwych rozwiązań oraz osiągnięciu jednomyślnego porozumienia.

Ugoda zawarta przed mediatorem podlega zatwierdzeniu przez sąd. Jeżeli ugoda podlega wykonaniu w drodze egzekucji, sąd zatwierdza ją przez nadanie jej klauzuli wykonalności, w przeciwnym wypadku sąd zatwierdza ugodę postanowieniem. Sąd odmawia nadania klauzuli wykonalności albo zatwierdzenia ugody zawartej przed mediatorem, w całości lub części, jeżeli ugoda jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa, a także gdy jest niezrozumiała lub zawiera sprzeczności. Ugoda zawarta przed mediatorem, po jej zatwierdzeniu przez sąd ma moc ugody zawartej przed sądem. Ugoda zawarta przed mediatorem, którą zatwierdzono przez nadanie jej klauzuli wykonalności, jest tytułem wykonawczym a więc można na jej podstawie wszcząć postępowanie egzekucyjne.

Warto dodać, że ugoda zawarta przed mediatorem nie może uchybiać przepisom o szczególnej formie czynności prawnej. Oznacza to, że niedopuszczalne jest np. obejście, przy pomocy ugody, obowiązku zachowania formy aktu notarialnego, jeżeli takie wymaganie będzie wynikać z przepisów o formie czynności prawnych (np. umowa nabycia własności nieruchomości).

Nowelizacja ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej (aktualnie ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej) poszerzyła formy świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej o nieodpłatną mediację. Jej główny celem było przede wszystkim wprowadzenie możliwości rozwiązania konfliktów bez konieczności odwoływania się do klasycznych porad prawnych oraz do drogi sądowej w szczególności w sprawach rodzinnych, w których ze względu na dobro małoletniego dziecka, lepszym sposobem jest rozwiązanie sporu między rodzicami w drodze mediacji niż rozstrzygnięcie go przez sąd.

Z nieodpłatnej mediacji może skorzystać, każdy kto nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej, w tym osoba fizyczna prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą niezatrudniająca innych osób w ciągu ostatniego roku. Warto dodać, że druga strona sporu, zapraszana do mediacji przez osobę uprawnioną, nie musi spełniać tych warunków. Przedmiotem nieodpłatnej mediacji może być każda sporna kwestia np. małżeńska, rodzinna czy konsumencka.

Nieodpłatna mediacja obejmuje:

1) poinformowanie osoby uprawnionej o możliwościach skorzystania z polubownych metod rozwiązywania sporów, w szczególności mediacji oraz korzyściach z tego wynikających;

2) przygotowanie projektu umowy o mediację lub wniosku o przeprowadzenie mediacji (umowa o mediację określa m.in. przedmiot mediacji i czas jej trwania oraz koszty postępowania mediacyjnego w tym zasady ich ponoszenia);

3) przygotowanie projektu wniosku o przeprowadzenie postępowania mediacyjnego w sprawie karnej (mediacja w sprawie karnej stwarza m.in. możliwość porozumienia się podejrzanemu z pokrzywdzonym co do sposobu i terminu naprawienia szkody, sprzyja również szybszemu zakończeniu postępowania);

4) przeprowadzenie mediacji;

5) udzielenie pomocy w sporządzeniu do sądu wniosku o zatwierdzenie ugody zawartej przed mediatorem.

Z zakresu nieodpłatnej mediacji wyłączono sprawy, w których sąd lub inny organ wydały postanowienie o skierowaniu sprawy do mediacji lub postępowania mediacyjnego lub zachodzi uzasadnione podejrzenie, że w relacji stron występuje przemoc.

Mediację prowadzi osoba wpisana na listę stałych mediatorów prowadzoną przez prezesa sądu okręgowego, o której mowa w ustawie z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych, lub wpisana na listę mediatorów prowadzoną przez organizację pozarządową w zakresie swoich zadań statutowych lub uczelnię, o której mowa w ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego, o której informacje przekazano prezesowi sądu okręgowego.

W celu zachowania neutralności nieodpłatnej mediacji nie może przeprowadzić osoba, która w sprawie którejkolwiek ze stron uprzednio świadczyła pomoc prawną lub poradnictwo obywatelskie, była świadkiem, wydawała opinię, sporządzała wywiad środowiskowy lub prowadziła terapię, a także osoba, co do której zachodzi okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jej bezstronności. Nie dotyczy to jednak możliwości poinformowania uprawnionego o możliwościach skorzystania z polubownych metod rozwiązywania sporów. W takim przypadku mediator ma obowiązek odmówić przeprowadzenia nieodpłatnej mediacji. Zobowiązany jest również poinformować osobę uprawnioną o możliwości skorzystania z nieodpłatnej mediacji prowadzonej przez innego mediatora w tym samym punkcie lub innych punktach, w których udzielana jest nieodpłatna pomoc prawna lub świadczone nieodpłatne poradnictwo obywatelskie.

Zachęcamy do skorzystania z nieodpłatnej mediacji świadczonej w Powiecie Cieszyńskim. Szczegółowe informacje dotyczące nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnej mediacji można uzyskać pod  nr tel. 33 47 77 239 bądź na stronach internetowych:

• Biuletynu Informacji Publicznej Starostwa Powiatowego w Cieszynie 
• Powiatu Cieszyńskiego 
• Facebook:  Nieodpłatna pomoc prawna w powiecie cieszyńskim

Kinga Hanusek-Bąk

radca prawny

Musisz załatwić sprawę urzędową? Zrób to BEZPIECZNIE bez wychodzenia z domu!

Ogłoszony w całym kraju, z powodu koronawirusa, stan epidemii powoduje, że naszą aktywność w różnych obszarach społecznych staramy się kierować do Internetu. Także w sytuacji, kiedy musimy załatwić ważne sprawy urzędowe mamy prawo skorzystać z nowoczesnych technologii i w większości przypadków zrobić to bez wychodzenia z domu! W ten sposób dbamy o bezpieczeństwo swoje i swoich najbliższych.

Używaj ePUAP

Załatwianie spraw urzędowych przez Internet umożliwia bezpłatna platforma ePUAP (Elektroniczna Platforma Usług Administracji Publicznej). Jest to miejsce, gdzie w przestrzeni internetowej są udostępniane usługi publiczne. Co ważne, w tym przypadku nie ograniczają nas godziny pracy urzędu, więc swoje sprawy możemy załatwiać w wybrany przez siebie dzień i o dowolnej porze.

W ten sposób możemy załatwić sprawę w Urzędzie Stanu Cywilnego, Urzędzie Skarbowym, Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, a także w urzędzie miasta lub gminy. Potrzebujesz uzyskać zaświadczenie, odpis lub złożyć wniosek? Również te czynności możemy zrobić szybko i wygodnie poprzez ePUAP.

Więcej o ePUAP: https://www.gov.pl/web/gov/zalatwiaj-sprawy-urzedowe-przez-internet-na-epuap

Podpis przez profil zaufany

Składając przez ePUAP wniosek w konkretnej sprawie nie musisz także martwić się o kwestię podpisu. Jest on realizowany przy wykorzystaniu tzw. PROFILU ZAUFANEGO. To nic innego jak środek identyfikacji elektronicznej, który umożliwia złożenie podpisu zaufanego, który - co warto podkreślić - nie jest podpisem elektronicznym.

Profil zaufany pozwala na identyfikację danego posiadacza usług publicznych w Internecie poprzez takie dane jak: imiona, nazwisko, data urodzenia i pesel. Warto podkreślić, że profil zaufany został zabezpieczony w taki sposób, aby nikt poza właścicielem nie miał możliwości korzystania z niego.

Więcej o profilu zaufanym znajduje się TUTAJ.

Dlaczego warto przez Internet?

Odpowiedź jest prosta. W sytuacji stanu epidemii koronawirusa i wielu ograniczeń jakie, w trosce o nasze zdrowie i życie, zostały wprowadzone przez władze państwowe, nie tylko warto, ale trzeba korzystać z platformy ePUAP w celu załatwienia spraw urzędowych.

Pamiętaj, że dzięki ePUAP:

• załatwisz wiele spraw w różnych urzędach,
• sprawdzisz na bieżąco statusy spraw i wniosków,
• odbierzesz i wyślesz urzędową korespondencję.

źródło: gov.pl

Aktualne informacje na temat dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej w czasie trwania koronawirusa znajdą Państwo na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Starostwa Powiatowego w Cieszynie  oraz Powiatu Cieszyńskiego. 

„Projekt finansowany z budżetu Państwa, realizowany przez Powiat Cieszyński”

Podstawowe zasady dziedziczenia

Od tematu dziedziczenia nie ucieknie żaden z nas, bez względu na to czy pozostawia po sobie majątek czy nie. Zaplanowanie losów naszego majątku jest wyrazem troski o naszą rodzinę. To w końcu nasi bliscy po naszej śmierci będą nim zarządzać i dopełniać wszystkich formalności. Niejednokrotnie spadek przybiera formę naszego ostatniego prezentu dla przyszłych pokoleń. Nie warto więc zdawać się na przypadek. Jako spadkodawcy powinniśmy mieć pełną świadomość, gdzie i do kogo trafi dorobek naszego życia.

Po drugiej stronie łańcuch dziedziczenia stoją spadkobiercy, którzy pozostają z całym szeregiem obowiązków formalnych, które spoczywają na nich w obliczu śmierci najbliższej osoby. Obowiązki te obarczone są terminami, od których dochowania zależy często los całego pozostawionego majątku, odpowiedzialność za długi oraz sam zakres dziedziczenia. Jak odnaleźć się w gąszczu przepisów i zawiłych interpretacji? Kiedy i w jakiej części dziedziczymy pozostawiony przez członków naszej rodziny majątek?

1. Dziedziczenie testamentowe i ustawowe

Co to jest spadek?

Spadek można najprościej zdefiniować jako wszystko to, co pozostawia po sobie zmarły. W potocznym rozumieniu spadek jest tylko majątkiem, ale jest to rozumienie niepełne. Na spadek składa się wszystko, co zmarły posiadał, czyli nieruchomości, pieniądze na koncie, samochody, rzeczy ruchome, udziały w spółkach, przedsiębiorstwach, a także jego zobowiązania, czyli długi. Spadkiem są więc aktywa, jak i pasywa majątku. Całość nazywana jest masą spadkową. To właśnie masę spadkową nabywają spadkobiercy.

Spadek a małżeństwo

Bardzo często zdarza się tak, że osoba, która pozostawia spadek była w związku małżeńskim. Warto wtedy pamiętać, że jego majątek będzie obejmował również rzeczy nabyte wspólnie z drugim małżonkiem. Spadek będzie w takiej sytuacji obejmować co do zasady połowę pozostawionego majątku. Mieszkanie albo samochód stanowiący własność obu małżonków będzie więc po śmierci spadkodawcy dziedziczone w połowie. Drugą połowę zachowa żyjący małżonek.

Dziedziczenie ustawowe

Mówiąc o dziedziczeniu, w pierwszej kolejności należy powiedzieć o naczelnych zasadach, jakie są podstawą całości systemu dziedziczenia w Polsce i co do zasady działają z mocy prawa. Dziedziczenie ustawowe obowiązuje każdego, kto nie sporządził testamentu. Odbywa się na podstawie przepisów zawartych w kodeksie cywilnym.

Przepisy wskazują kto i w jakiej kolejności dziedziczy po zmarłym. Mówi się wtedy o tzw. grupach dziedziczenia. W zależności od stopnia pokrewieństwa inna będzie kolejność powołania do spadku. Poniższa tabela pokazuje, w jakiej kolejności w przypadku dziedziczenia z ustawy będą powoływani do spadku spadkobiercy.

Dziedziczenie testamentowe

Zupełnie odrębną kwestię stanowi dziedziczenie testamentowe. Odbywa się ono na podstawie spisanego testamentu, czyli mówiąc najprościej naszej ostatniej woli. Do dziedziczenia na tej podstawie może zostać powołany każdy, nawet osoba obca.

Możemy wyróżnić dwa sposoby sporządzenia testamentu. Testament sporządzony w formie aktu notarialnego lub sporządzony własnoręcznie. Pierwszy sporządza się u notariusza, na podstawie oświadczeń i dyspozycji osoby, której dotyczy. Drugi własnoręcznie w dowolnym miejscu, nawet na zwykłej kartce papieru. Warunkiem jego ważności jest umieszczenie daty i miejsca jego sporządzenia oraz wyraźny i własnoręczny podpis.

2. Jak odziedziczyć spadek?

Nabycie i odrzucenie spadku

Po śmierci bliskiej osoby pierwszym krokiem, jaki musimy podjąć, aby ruszyć cały proces nabywania spadku jest ustalenie, czy zmarły pozostawił testament. W tym celu warto sprawdzić Notarialny Rejestr Testamentów. Taka możliwość istnieje albo za pośrednictwem strony internetowej rejestru, albo u dowolnego notariusza po okazaniu aktu zgonu spadkodawcy. Warto również przeszukać rzeczy osobiste zmarłego i pozostawione przez niego dokumenty. Jest to również bardzo ważna czynność ze względu na zgromadzenie informacji o pozostawionym majątku, a przede wszystkim długach.

Ważnym terminem, o jakim należy pamiętać, jest termin 6 miesięcy od śmierci spadkodawcy. W tym okresie możemy odrzucić spadek, jeżeli z jakichś powodów nie chcemy go przyjąć. Tu często decydującą kwestią są pozostawione długi.

Przepisy wyróżniają dwa sposoby przyjęcia spadku. Z mocy prawa, jeżeli w terminie wspomnianych wyżej 6 miesięcy, nie złożymy stosownego oświadczenia, nabędziemy spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Takie przyjęcie spadku polega na tym, że spadkobierca przyjmuje spadek, ale jego odpowiedzialność za długi spadkowe ograniczona jest jedynie do wartości majątku pozostawionego przez spadkodawcę. Drugim sposobem jest przyjęcie spadku wprost. Polega ono na przyjęciu spadku bez ograniczeń, jeśli chodzi o odpowiedzialność za długi. Oznacza to, że za odziedziczone długi spadkowe spadkobiercy odpowie całym swoim majątkiem, zarówno tym nabytym w spadku, jak i tym, który miał już wcześniej. Aby nastąpiło nabycie wprost, należy złożyć specjalnie oświadczenie we wspomnianym wyżej terminie 6 miesięcy od śmierci spadkodawcy.

Zachowek

Osobną kwestią, która nierozerwalnie łączy się z tematem dziedziczenia, jest zachowek. Jest to roszczenie o zapłatę, przysługujące pominiętym w testamencie spadkobiercom, którzy dziedziczyliby z ustawy. Uprawnione do zachowku są tylko osoby najbliższe: zstępni, małżonkowie i rodzice.

Dochodzenie zachowku jest dobrowolne, osoby uprawnione mogą, ale nie muszą się go domagać. Aby uzyskać zapłatę zachowku, należy złożyć w sądzie stosowny pozew. Zapłata nie jest związana z postępowanie o nabycie spadku po zmarłym.

Warto pamiętać, że zachowek może przysługiwać również w przypadku dziedziczenia ustawowego. Zdarzy się tak np. gdy jeden ze spadkobierców jeszcze za życia spadkodawcy otrzyma w darowiźnie cały majątek spadkodawcy. Wtedy pozostali spadkobiercy ustawowi będą mieli prawo do dochodzenia zapłaty zachowku.

Aktualne informacje na temat dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej w czasie trwania koronawirusa znajdą Państwo na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Starostwa Powiatowego w Cieszynie oraz Powiatu Cieszyńskiego. 

„Projekt finansowany z budżetu Państwa, realizowany przez Powiat Cieszyński”

Budżet obywatelski. Głosujesz, decydujesz

Jeszcze dekadę temu udział obywatela w rządzeniu gminą czy miastem, zwykle kończył się w dniu wyborów, kiedy wskazywał swoich przedstawicieli do podejmowania najważniejszych decyzji w samorządzie. W ostatnich latach coraz bardziej powszechną praktyką jest zapraszanie mieszkańców do podejmowania decyzji związanych z wydatkowaniem części wydzielonego budżetu, który jest nazywany Budżetem obywatelskim. 

Samo określenie „Budżet obywatelski” czy inaczej „Budżet partycypacyjny” do 2018 roku nie miało odniesienia w prawnych regulacjach, a samorządy same określały zasady funkcjonowania tej formy aktywności społecznej na podstawie specyfiki funkcjonowania danego miasta, gminy czy województwa, a także aktualnych potrzeb. W tym sensie Budżet obywatelski wpisywał się w koncepcję społeczeństwa obywatelskiego, które bierze udział w bardziej bezpośredni sposób w podejmowaniu decyzji o wydatkowaniu części środków budżetowych. Już wtedy taką formę aktywności społecznej można było uznać za swoistą część nadzoru publicznego, nawet jeśli odnosiła się ona tylko do niewielkiej części środków finansowych, którymi zarządza samorząd.

Oficjalnie termin Budżetu obywatelskiego pojawił się w ustawie z dnia 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych (weszła w życie 31 stycznia 2018 r.) i został uznany za szczególną formę konsultacji społecznych. Ustawa wprowadziła też ogólne ramy funkcjonowania tego typu budżetów i narzuciła pewne obowiązki na samorządy. Jednym z nich jest zapis odnoszący się do projektu uchwały budżetowej gminy (miasta), z której samorząd nie może usuwać lub zmieniać w stopniu istotnym zadań, inicjatyw wybranych za pośrednictwem Budżetu obywatelskiego. Jednocześnie została określona minimalna wysokości środków przeznaczonych na tego typu partycypację społeczną, która wynosi co najmniej 0,5 procent wydatków jednostki samorządowej. Wcześniej wysokość środków była określana przez radę gminy lub miasta i według uznanej praktyki np. w dużych miastach maksymalne kwoty nie przekraczały 6 mln zł. 

Warto zwrócić uwagę, że zapisy ustawy z 2018 roku nakładają bardzo ważny obowiązek realizacji budżetu obywatelskiego przez miasta na prawach powiatu. Dotyczy to w sumie 66 samorządów w całej Polsce i tam tego typu forma demokracji partycypacyjnej jest obowiązkowa.

Zachęcając do formy aktywności społecznej, dającej realny wpływ na wydatkowanie określonej części budżetu samorządowego, przestawiamy poniżej schemat realizowanych etapów Budżetu partycypacyjnego, przytoczony w raporcie z 2019 roku przez Najwyższą Izbę Kontroli: 

1. Określenie zasad i trybu przeprowadzania konsultacji dotyczących budżetu obywatelskiego. 

2. Promocja budżetu obywatelskiego.

3. Przyjmowanie wniosków z propozycjami projektów obywatelskich. 

4. Weryfikacja zgłoszonych propozycji projektów obywatelskich. 

• ewentualne odrzucenie wniosków niespełniających określonych wymagań,
• ewentualne odwołania od decyzji o odrzuceniu wniosków niespełniających określonych wymagań.

5. Głosowanie nad wyborem projektów obywatelskich.

6. Realizacja wybranych w głosowaniu projektów obywatelskich. 

7. Ewaluacja budżetu obywatelskiego. 

Źródło: Raport z kontroli NIK „Funkcjonowanie budżetów partycypacyjnych (obywatelskich)” z 2019 roku, www.sejm.gov.pl, www.obserwatorium.miast.pl

Aktualne informacje na temat dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej w czasie trwania koronawirusa znajdą Państwo na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Starostwa Powiatowego w Cieszynie oraz Powiatu Cieszyńskiego.

„Projekt finansowany z budżetu Państwa, realizowany przez Powiat Cieszyński”

Czym są konsultacje społeczne i czemu służą?

Rozwój społeczeństwa obywatelskiego to nie tylko szeroka świadomość dotycząca praw i obowiązków związanych z relacją obywatel – władza, ale także możliwości skutecznej komunikacji, która pozwala na podejmowanie przez organy państwowe jak najlepszych decyzji, które będą z pożytkiem dla obywateli. Temu służą konsultacje społeczne.

Portal organizacji pozarządowych podaje bardzo przystępną definicję tego, czym są konsultacje społeczne i czemu służą:

„Konsultacje społeczne to proces dialogu pomiędzy przedstawicielami władz (każdego szczebla – od lokalnych po centralne) a mieszkańcami, mający na celu zebranie głosów mieszkańców i w oparciu o nie podjęcie przez władze optymalnych decyzji w sprawach publicznych”.

Rozwijając powyższą definicję, konsultacje są sposobem na przedstawianie przez władze swoich planów odnośnie rozwiązań legislacyjnych, inwestycyjnych, a także innych, które mają lub będą mieć znaczący wpływ na życie społeczne. Mogą to być już gotowe plany, które poddawane są dyskusji lub przedstawiciele organów państwowych mogą zaprosić obywateli do wypracowania takich rozwiązań od samych podstaw, czyli od diagnozy, przez przygotowanie możliwych rozwiązań, aż do sposobu i formy ich realizacji. Chodzi o to, aby w ten sposób odpowiadać na zróżnicowane oczekiwania społeczne w ramach zmian w prawie czy realizowanych przedsięwzięć.

Jednocześnie główny cel określa Kodeks Konsultacji, który jest częścią rządowego programu „Lepsze regulacje na lata 2012-2015”, i dotyczy przede wszystkim „poprawy jakości decyzji i legislacji”.

Warto również znać podstawowe zasady prowadzenia konsultacji społecznych, które określają właściwą drogę do osiągnięcia wyznaczonego celu. Takich 7 zasad na swojej stronie internetowej publikuje Ministerstwo Rodziny Pracy i Polityki Społecznej. Należą do nich:

1. Dobra wiara – konsultacje prowadzone są w duchu dialogu obywatelskiego. Strony słuchają się nawzajem, wykazując wolę zrozumienia odmiennych racji.
2. Powszechność – każdy zainteresowany tematem powinien móc dowiedzieć się o konsultacjach i wyrazić w nich swój pogląd.
3. Przejrzystość – informacje o celu, regułach, przebiegu i wyniku konsultacji muszą być powszechnie dostępne. Jasne musi być, kto reprezentuje jaki pogląd.
4. Responsywność – każdemu kto zgłosi opinię, należy się merytoryczna odpowiedź w rozsądnym terminie, co nie wyklucza odpowiedzi zbiorczych.
5. Koordynacja – konsultacje powinny mieć gospodarza odpowiedzialnego za konsultacje tak politycznie, jak i organizacyjnie. Powinny one być odpowiednio umocowane w strukturze administracji.
6. Przewidywalność – konsultacje powinny być prowadzone od początku procesu legislacyjnego, w zaplanowany sposób i w oparciu o czytelne reguły.
7. Poszanowanie interesu ogólnego – choć poszczególni uczestnicy konsultacji mają prawo przestawiać swój partykularny interes, to ostateczne decyzje podejmowane w wyniku przeprowadzonych konsultacji, powinny reprezentować interes publiczny i dobro ogólne.

Więcej informacji o zasadach prowadzenia konsultacji społecznych znajduje się TUTAJ 

Opisując konsultacje społeczne warto spojrzeć na to zagadnienie zdecydowanie szerzej. Portal organizacji pozarządowych ngo.pl pokazuje jak konsultacje wyglądają na tle dialogu obywatelskiego. Okazuje się, że na tzw. drabinie partycypacji, która określa realny wpływ obywateli na podejmowane decyzje, znajduje się dokładnie pośrodku. Najwyżej określone w tej hierarchii jest  współdecydowanie i współdziałanie. Tu za przykład może posłużyć budżet obywatelski, gdzie zarówno obywatele jak i organizacje pozarządowe mogą wpływać na realne decyzje w przestrzeni publicznej.

Same konsultacje społeczne znajdują się w kategorii konsultowania, gdzie władza pyta obywatela oraz organizacje ngo o zdanie i według założenia wsłuchuje się w przedstawione opinie. Tutaj także komunikacja ma charakter dwustronny, jednak nie daje stronie obywatelskiej realnych narządzi wpływu na ostateczną decyzję władz.

W trzeciej, ostatniej i niejako najniższej kategorii jest informowanie, które z zasady jest formą jednokierunkową, przekazującą obywatelom informacje na temat planowanych i realizowanych działań.

Jak przypomina Portal organizacji pozarządowych, podstawy procesu włączania obywateli w proces  decydowania w ważnych sprawach społecznych stanowi Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej w artykule 4,  który podkreśla w punkcie pierwszym, że „Władza zwierzchnia w Rzeczpospolitej Polskiej należy do Narodu”, a w punkcie drugim, że „Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio”. Jednak bezpośrednią podstawę prawną do przeprowadzania konsultacji społecznych w samorządzie znajdziemy w następujących aktach prawnych:

• ustawa o samorządzie gminnym z 8 marca 1990 roku,
• ustawa o samorządzie powiatowym z 5 czerwca 1998 roku,
• ustawa o samorządzie wojewódzkim z 5 czerwca 1998 roku.

W przypadku konsultacji społecznych z organizacjami pozarządowymi przepisy określone są w ustawie o działalności pożytku publicznego i wolontariacie z 24 kwietnia 2003 roku.

Opracowane z wykorzystaniem materiałów z następujących serwisów:

www.poradnik.ngo.pl

www.gov.pl

Aktualne informacje na temat dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej w czasie trwania koronawirusa znajdą Państwo na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Starostwa Powiatowego w Cieszynie oraz Powiatu Cieszyńskiego.

„Projekt finansowany z budżetu Państwa, realizowany przez Powiat Cieszyński”

Wykaz artykułów:

1. Nakład na majątek osobisty małżonka

2. Prawa kobiet w okresie okołoporodowym i w połogu

3. Przyjęcie i odrzucenie spadku w imieniu małoletniego

4. Prawo do mieszkania socjalnego

5. Dostępny urząd - obsługa osób ze szczególnymi potrzebami

6. Oszustwa względem seniorów

7. Małżeńskie ustroje majątkowe- informacje podstawowe

8. Klient nie zapłacił faktury? Działaj!

9. Pozbawienie władzy rodzicielskiej- jak uzasadnić?

10. Karta Dużej Rodziny

Nakład na majątek osobisty małżonka

Nierzadko małżonkowie decydują się na budowę domu na gruncie, który należy wyłącznie do jednego z nich. Wiele osób żyje w przeświadczeniu, że fakt istnienia wspólności majątkowej małżeńskiej powoduje, iż wszelkie elementy majątków osobistych każdego z nich stają się wspólne, że lub budowa „wspólnego” domu na gruncie jednego z małżonków powoduje, że nieruchomość staje się wspólna. W końcu wspólne życie = wspólny majątek?!

Nic bardziej mylnego. Otóż, dom, który został wybudowany na gruncie należącym do jednego małżonka należy wyłącznie do tego małżonka. Chyba, że element należący do majątku osobistego zostanie włączony do majątku wspólnego (tj. dojdzie do rozszerzenia wspólności majątkowej małżeńskiej).

Co się stanie, gdy dojdzie do zaistnienia rozdzielności majątkowej i podziału majątku?

Każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty. Dom, budowany w czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej na gruncie jednego małżonka traktowany jest jako nakład z majątku wspólnego na majątek osobisty (odrębny).

Trzeba jednak pamiętać, że istotnym będzie ustalenie z jakiego źródła pochodziły finanse przeznaczone na budowę domu.

W sytuacji, gdy małżonkowie w czasie trwania wspólności majątkowej, wspólnie zbudowali dom na gruncie wchodzącym w skład majątku odrębnego jednego z nich, wartość nakładów określa się w ten sposób, że najpierw ustala się ułamkowy udział nakładów małżonków w wartości domu według cen rynkowych z czasu jego budowy, a następnie oblicza się ten sam ułamkowy udział w wartości domu według cen rynkowych w chwili podziału majątku wspólnego.[Uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 16 grudnia 1980 r. III CZP 46/80].

Warto wiedzieć, że: małżonek, który wspólnie ze swym współmałżonkiem dokonał budowy domu jednorodzinnego na gruncie stanowiącym majątek osobisty tego małżonka, na podstawie może w postępowaniu o podział majątku wspólnego żądać przeniesienia własności udziału w tej nieruchomości za swoją rzecz.

Jak dokonać podziału majątku?

Podział majątku wspólnego może być przeprowadzony:

1) na podstawie umowy pomiędzy małżonkami;

2) z mocy postanowienia sądu po przeprowadzeniu postępowania w trybie nieprocesowym w sprawie o podział majątku;

3) w sprawie o rozwód, separację lub unieważnienie małżeństwa, jeżeli przeprowadzenie podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu;

4) w postępowaniu o dział spadku;

5) na drodze postępowania polubownego.

Adwokat Kinga Michalczyk

Sfinansowano ze środków otrzymanych z Powiatu Cieszyńskiego pochodzących z budżetu państwa.

Prawa kobiet w okresie okołoporodowym i w połogu

Każda kobieta, niezależnie od tego czy planuje, spodziewa się czy też urodziła dziecko, powinna mieć pełną świadomość z przysługujących jej z tego tytułu praw. Niniejszy artykuł ma na celu udzielenie odpowiedzi na podstawowe pytania związane z ciążą i macierzyństwem, jak również z najbardziej bolesnym przeżyciem jakiego może doświadczyć kobieta – utratą dziecka.

Opieka medyczna dla kobiet w okresie ciąży lub połogu nieposiadających ubezpieczenie

Kobiety w ciąży mają prawo do wyjątkowej troski w ramach świadczonej opieki zdrowotnej. Gwarantuje to art. 68 ust. 3 Konstytucji stanowiący, że państwo ma obowiązek objęcia szczególną opieką zdrowotną dzieci, kobiety w ciąży, osoby niepełnosprawne i w podeszłym wieku. Zapis ten konkretyzuje ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Zgodnie z powyższą ustawą uprawnienie kobiety w ciąży do bezpłatnej opieki zdrowotnej trwa przez cały okres ciąży do zakończenia połogu, czyli przez 6 tygodni od dnia porodu. Jeżeli pacjentki są nieubezpieczone, świadczenia, które zostały im udzielone, są finansowane z budżetu państwa. Podmioty lecznicze (m.in.: szpitale, przychodnie, poradnie), a także praktyki lekarskie i pielęgniarskie udzielające świadczeń zdrowotnych na podstawie kontraktu z NFZ nie mają prawa pobierać od kobiet opłat za świadczenia, ani odsyłać ich z powodu braku ubezpieczenia.

Program badań prenatalnych

Program badań prenatalnych to rządowy program mający na celu identyfikację ryzyka wystąpienia wad płodu oraz ich diagnostykę we wczesnym okresie ciąży. Dzięki temu możliwe będzie podjęcie leczenie wad jeszcze w okresie życia płodowego. Program umożliwia rodzicom dziecka przygotowanie się do natychmiastowego wdrożenia specjalistycznej opieki po jego narodzeniu.

Program adresowany jest dla kobiet  w ciąży spełniających co najmniej jedno z poniższych kryteriów:

- skończone 35 lat (badanie przysługuje w danym roku kalendarzowym, w którym kobieta kończy 35 lat),

- w poprzedniej ciąży wystąpiła aberracja chromosomowa płodu lub dziecka,

- stwierdzono u matki lub ojca dziecka wystąpienie strukturalnych aberracji chromosomowych,

- stwierdzono u matki dziecka znacznie większe ryzyko urodzenia dziecka dotkniętego chorobą uwarunkowaną monogenetycznie lub wieloczynnikową,

- w badaniu USG i/lub badaniach biochemicznych płodu stwierdzono nieprawidłowości wskazujące na zwiększone ryzyko aberracji chromosomowej lub wady płodu.

Urlop macierzyński i zasiłek macierzyński

Zgodnie z Kodeksem pracy pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze:

1) 20 tygodni - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;

2) 31 tygodni - w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie;

3) 33 tygodni - w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie;

4) 35 tygodni - w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie;

5) 37 tygodni - w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.

Przed przewidywaną datą porodu pracownica może wykorzystać nie więcej niż 6 tygodni urlopu macierzyńskiego.

W razie urodzenia martwego dziecka lub zgonu dziecka przed upływem 8 tygodni życia, pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze 8 tygodni po porodzie, nie krócej jednak niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. Pracownicy, która urodziła więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie, przysługuje w takim przypadku urlop macierzyński w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu.

W przypadku zgonu dziecka po upływie 8 tygodni życia, pracownica zachowuje prawo do urlopu macierzyńskiego przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. Pracownicy, która urodziła więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie, przysługuje w takim przypadku urlop macierzyński w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu, nie krócej jednak niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka.

Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego pracownik ma prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze do:

1) 32 tygodni - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,

2) 34 tygodni - w przypadku urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.

Urlop rodzicielski przysługuje łącznie obojgu rodzicom dziecka.

Urlop rodzicielski jest udzielany jednorazowo albo w częściach nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia. Urlop rodzicielski jest udzielany bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, nie więcej niż w 4 częściach, przypadających bezpośrednio jedna po drugiej albo bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części urlopu rodzicielskiego, w wymiarze wielokrotności tygodnia. Urlop rodzicielski jest udzielany na pisemny wniosek pracownika, składany w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu.

Zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu ojcowskiego, przysługuje w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku.

Zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego przysługuje w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku za okres do:

- 6 tygodni urlopu rodzicielskiego – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie oraz w przypadku przyjęcia na wychowanie jednego dziecka;

- 8 tygodni urlopu rodzicielskiego – w przypadku urodzenia przy jednym porodzie dwojga lub więcej dzieci oraz w przypadku równoczesnego przyjęcia na wychowanie dwojga lub więcej dzieci;

- 3 tygodni urlopu rodzicielskiego – w przypadku przyjęcia na wychowanie dziecka, w przypadku gdy ubezpieczony ma prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w  minimalnym wymiarze wynoszącym 9 tygodni.

Zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego przysługujący  po  upływie powyższych okresów wynosi 60% podstawy wymiaru zasiłku.

Zasiłek macierzyński za okresy wszystkich wymienionych wyżej urlopów może również przysługiwać w wysokości 80% podstawy wymiaru, pod warunkiem jednak, że pracownica nie później niż w ciągu 21 dni po porodzie złoży pisemny wniosek o udzielenie po urlopie macierzyńskim albo urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze.

Podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, a jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem 12 miesięcy zatrudnienia, podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia

Świadczenie rodzicielskie

Świadczenie to adresowane jest przede wszystkim do tej grupy osób, które nie są uprawnione do zasiłku macierzyńskiego lub uposażenia macierzyńskiego z tytułu urodzenia potomstwa. Będą to zatem przykładowo bezrobotni, studenci , osoby wykonujące pracę na podstawie umów cywilnoprawnych (umowy zlecenia, umowy o dzieło, umowy agencyjnej), czy też uczniowie szkół ponadpodstawowych, których status prawny w świetle orzecznictwa uznany został za zbliżony do statusu studenta.

Stosownie do art. 17c ust. 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych świadczenie rodzicielskie przysługuje przez okres:

1) 52 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie, przysposobienia jednego dziecka lub objęcia opieką jednego dziecka;

2) 65 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie, przysposobienia dwojga dzieci lub objęcia opieką dwojga dzieci;

3) 67 tygodni – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie, przysposobienia trojga dzieci lub objęcia opieką trojga dzieci;

4) 69 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie, przysposobienia czworga dzieci lub objęcia opieką czworga dzieci;

5) 71 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie, przysposobienia pięciorga i więcej dzieci lub objęcia opieką pięciorga i więcej dzieci.

Zasadniczo okresy przysługiwania świadczenia rodzicielskiego odpowiadają długości urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego, z którymi związane jest prawo do zasiłku macierzyńskiego i przysługują pracownicy – matce dziecka, a w przypadku zaprzestania korzystania – również ojcu dziecka lub członkom najbliższej rodziny w ramach kontynuacji prawa. Świadczenie rodzicielskie przysługuje od dnia porodu.

Świadczenie rodzicielskie przysługuje w wysokości 1000 zł miesięcznie, z zastrzeżeniem iż, w razie urodzenia dziecka przez kobietę pobierającą zasiłek dla bezrobotnych świadczenie rodzicielskie przysługuje jednemu z rodziców w wysokości różnicy między kwotą świadczenia rodzicielskiego a kwotą pobieranego przez kobietę zasiłku dla bezrobotnych pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych. W świetle orzecznictwa fakt pobierania zasiłku przez osoby bezrobotne nie pozbawia ich prawa do uzyskania świadczeń rodzicielskich, jednak powyższa okoliczność ma wpływ na wysokość świadczenia rodzicielskiego, bowiem powoduje obniżenie kwoty należnego świadczenia o wysokość pobieranego zasiłku dla bezrobotnych.

Wysokość świadczenia rodzicielskiego została ustalona w kwocie 1000 zł, bez względu na liczbę urodzonych a także bez względu na faktyczną sytuację materialną lub dochodową uprawnionego. Świadczenie rodzicielskie jest świadczeniem przysługującym niezależne od kryterium dochodowego przyjmowanego na potrzeby ustalania innych uprawnień do świadczeń.

Jak trafnie wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach (Wyrok WSA w Gliwicach z 6.10.2021 r., II SA/Gl 945/21) świadczenie rodzicielskie przysługuje matce dziecka. Bez znaczenia jest więc kwestia jej pełnoletniości i ograniczonej zdolności do czynności prawnych, która uniemożliwia posiadanie władzy rodzicielskiej. Przyjęcie odmiennego stanowiska stanowiłoby naruszenie konstytucyjnej zasady równości i sprawiedliwości społecznej oraz byłoby przejawem dyskryminacji.

Zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka - becikowe

W przepisie art. 15b ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych  przewidziano finansowe wsparcie dla rodzin poprzez przyznanie jednorazowej zapomogi w wysokości 1.000 zł na jedno dziecko, z tytułu urodzenia się żywego dziecka. Jednocześnie jednak, przyznanie tej pomocy zostało uzależnione od spełnienia warunku, polegającego na obowiązku pozostawania kobiety pod opieką medyczną nie później niż od 10 tygodnia ciąży do porodu. Jak sprecyzowano w przepisie art. 15b ust. 6 ustawy pozostawanie pod opieką medyczną potwierdza się zaświadczeniem lekarskim lub zaświadczeniem wystawionym przez położną. Jednorazowa zapomoga przysługuje matce lub ojcu dziecka, opiekunowi prawnemu albo opiekunowi faktycznemu dziecka, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 1922,00 zł.

Urodzenie martwe a poronienie

Zgodnie z treścią załącznika nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z 6 kwietnia 2020 r., w sprawie rodzajów, zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania:

• Poronieniem określa się wydalenie lub wydobycie z ustroju matki płodu, który nie oddycha ani nie wykazuje żadnego innego znaku życia, jak czynność serca, tętnienie pępowiny lub wyraźne skurcze mięśni zależnych od woli, o ile nastąpiło to przed upływem 22. tygodnia ciąży (21 tygodni i 7 dni).
• Urodzeniem martwym określa się całkowite wydalenie lub wydobycie z ustroju matki płodu, o ile nastąpiło po upływie 22. tygodnia ciąży, który po takim wydaleniu lub wydobyciu nie oddycha ani nie wykazuje żadnego innego znaku życia, jak czynność serca, tętnienie pępowiny lub wyraźne skurcze mięśni zależnych od woli.

Zgodnie z § 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkim, za zwłoki uważa się ciała osób zmarłych i dzieci martwo urodzonych, bez względu na czas trwania ciąży. Ze zwłokami mamy do czynienia zatem nie tylko w sytuacji osób zmarłych, ale również dzieci martwo urodzonych. Zatem bez względu na czas trwania ciąży ciała dzieci poronionych uważane są za zwłoki ludzkie.  A skoro tak, to znaczy, że mogą zostać pochowane i podlegają w tym zakresie ogólnym przepisom ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych. Procedura organizacji pochówku dziecka poronionego lub martwo urodzonego uzależniona jest – z punktu widzenia przepisów prawa polskiego – od tego, czy jego płeć została stwierdzona (jest znana bądź ustalona w badaniu genetycznym). Wśród dokumentów, które szpital winien wystawić osieroconym rodzicom, prawo wymienia kartę martwego urodzenia do wydania której konieczne jest określenie płci dziecka (płeć dziecka, jeśli nie da się jej określić organoleptycznie, może być stwierdzona za pomocą badań genetycznych, problem jednak w tym, że takie badanie nie jest refundowane ze środków NFZ, skutkiem czego jego kosztami obciąża się rodziców pragnących poznać płeć swojego dziecka). Karta martwego urodzenia – a zatem i określenie płci – jest jednak konieczna do tego, aby dokonać zgłoszenia martwego urodzenia dziecka w Urzędzie Stanu Cywilnego (obok niej sporządza się również kartę zgonu). Karta taka, wypełniona przez lekarza, powinna być przekazana kierownikowi USC w terminie jednego dnia od daty jej sporządzenia. Rodzice natomiast, zgodnie z prawem, powinni dokonać zgłoszenia martwego urodzenia dziecka w ciągu trzech dni od dnia sporządzenia karty martwego urodzenia. Na tej podstawie, w dniu zgłoszenia urodzenia dziecka, sporządza się akt urodzenia. Co istotne, akt taki sporządza się również w przypadku urodzenia dziecka martwego, dokonując w nim adnotacji, że dziecko urodziło się martwe. Ów akt zastępuje wówczas akt zgonu, którego nie sporządza się. Otrzymany wówczas z USC akt urodzenia staje się podstawą dalszych działań i uprawnień, mianowicie pochowania ciała dziecka, otrzymania zasiłku pogrzebowego z ZUS oraz urlopu i zasiłku macierzyńskiego. Niestety, jak wyżej wspomniano, w świetle aktualnych norm prawa sporządzenie aktu urodzenia (z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe) jest możliwe tylko na podstawie wcześniejszego wystawienia karty martwego urodzenia, a podstawą sporządzenia tejże jest ustalenie płci dziecka. W tym miejscu należy jeszcze wskazać, że poznanie płci dziecka, a co za tym idzie wystawienie karty martwego urodzenia i w konsekwencji aktu urodzenia, daje rodzicom możliwość uzyskania świadczeń socjalnych. I tak, po pierwsze, tym, którzy zdecydują się pochować swoje dziecko, przysługuje zasiłek pogrzebowy w wysokości 4000 zł. niezależnie od faktycznie poniesionych kosztów pogrzebu, o którego wypłatę można ubiegać się w ciągu 12 miesięcy od dnia poronienia. Warto zaznaczyć, że osieroceni rodzice, którzy nie otrzymali w szpitalu karty martwego urodzenia z racji braku możliwości określenia płci dziecka lub odmowy sfinansowania badań genetycznych, mają prawo prosić o wydanie karty zgonu, przynajmniej w części przeznaczonej dla administracji cmentarza. Na jej podstawie wolno rozpocząć organizację pogrzebu z tym, że koszty pochówku rodzice będą musieli pokryć samodzielnie, nie przysługuje im bowiem zasiłek pogrzebowy. Osierocona matka nie otrzyma także urlopu macierzyńskiego oraz związanego z nim zasiłku macierzyńskiego.

Kinga Hanusek-Bąk

Radca prawny

Przyjęcie i odrzucenie spadku w imieniu małoletniego

Większości z nas nabycie spadku kojarzy się z dziedziczeniem sporego majątku. Niestety, nie zawsze tak jest, do spadku wchodzą bowiem nie tylko aktywa ale również pasywa a więc długi spadkodawcy. Zgodnie z art. 922 par. 1 Kodeksu cywilnego spadek stanowi ogół praw majątkowych zmarłego o charakterze cywilnoprawnym. Co do zasady spadkobierca wstępuje w sytuację prawną zmarłego, staje się więc dłużnikiem osobistym lub rzeczowym z danego tytułu.

Spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić.

Proste przyjęcie spadku oznacza, iż spadkobierca odpowiada za wszystkie długi pozostawione przed spadkodawcę bez względu na ich wartość i wartość spadku. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza ogranicza odpowiedzialność spadkobiercy za długi spadkodawcy tylko do wartości otrzymanego spadku. Wartość spadku ustalana jest na podstawie spisu inwentarza albo wykazu inwentarza.

Co niezwykle istotne oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Dla spadkobiercy ustawowego będzie to z zasady data, w której dowiedział się o śmierci spadkodawcy, o ile w tej dacie wiedział o łączącym go ze zmarłym pokrewieństwie uzasadniającym powołanie do dziedziczenia w pierwszej kolejności. Jeżeli zaś chodzi o spadkobiercę ustawowego powołanego w dalszej kolejności, to bieg terminu rozpocznie się od dnia, w którym dowiedział się on, że wyprzedzający go spadkobierca utracił tytuł powołania do dziedziczenia, na przykład spadek odrzucił lub został uznany za niegodnego dziedziczenia. Brak oświadczenia spadkobiercy w terminie sześciomiesięcznym jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Najprostszym sposobem na uchronienie się od odpowiedzialności za długi spadkowe jest złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku. Nie każdy jest jednak świadomy, że odrzucenie spadku w imieniu własnym powoduje, że udział spadkowy, który by przypadał spadkobiercy, przypada jego dzieciom w częściach równych. W takim przypadku dzieci spadkobiercy dziedziczą bezpośrednio po spadkodawcy.

W przypadku osoby nieposiadającej pełnej zdolności do czynności prawnych a więc osoby niepełnoletniej, sześciomiesięczny termin na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku biegnie od dnia, w którym o tytule powołania takiej osoby do dziedziczenia dowiedział się jej przedstawiciel ustawowy – w większości przypadków będzie to dzień w którym o dziedziczeniu dziecka dowiedział się jej ojciec lub matka.

Należy zaznaczyć, że złożenie przez przedstawiciela ustawowego oświadczenia o przyjęciu spadku wprost lub odrzuceniu spadku wymaga uzyskania zgody sądu opiekuńczego, bowiem w myśl art. 101 par. 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego rodzice sprawujący zarząd majątkiem dziecka nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności, które przekraczają zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko. Powyższy pogląd potwierdziła uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 2018 r., (III CZP 102/17),  podjęta przez siedmiu sędziów, w której stwierdzono, że: „Złożenie przez rodziców w imieniu małoletniego dziecka oświadczenia o odrzuceniu spadku jest czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka”. Bez znaczenia jest przy tym przewyższanie pasywów nad aktywami lub też wchodzenie w skład spadku samych pasywów. Celem wprowadzonej regulacji jest ograniczenie możliwości działania przez rodziców na szkodę dziecka.

Postępowanie w przedmiocie udzielenia zezwolenia na dokonanie czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu przez rodziców dziecka albo wyrażenie przez rodziców zgody na dokonanie takiej czynności przez dziecko unormowane jest w art. 583 kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z tym przepisem zezwolenia na dokonanie przez rodziców czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka lub na wyrażenie przez rodziców zgody na dokonanie takiej czynności przez dziecko sąd opiekuńczy udziela na wniosek jednego z rodziców po wysłuchaniu drugiego. Wniosek złożony przez inną osobę niż rodzic podlega oddaleniu jako oczywiście bezzasadny z uwagi na brak uprawnienia wnioskodawcy. Postanowienie sądu opiekuńczego staje się skuteczne dopiero z chwilą uprawomocnienia się i nie może być zmienione ani uchylone, jeżeli na podstawie zezwolenia powstały skutki prawne względem osób trzecich.

Wniosek o udzielenie zezwolenia może być rzecz jasna złożony także przez oboje rodziców wspólnie. Jeżeli wniosek został złożony tylko przez jednego z rodziców, drugi jest uczestnikiem postępowania. Wniosek o udzielenie zezwolenia musi spełniać ogólne warunki formalne pisma procesowego, a ponadto wskazywać, jakiej czynności zamierzają dokonać rodzice oraz czy oboje wyrażają zgodę na jej dokonanie. Rozprawa w przedmiocie wniosku nie jest obowiązkowa, ale sąd może wyznaczyć posiedzenie celem wysłuchania rodzica dziecka, który nie zgadza się na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu dotyczącej majątku dziecka. Możliwe jest jednak także „wysłuchanie” takiego rodzica na piśmie. Sąd rozpoznaje sprawę w postępowaniu nieprocesowym. W sprawach tego rodzaju sąd powinien także wysłuchać dziecko w trybie art. 576 par. 2 kodeksu postępowania cywilnego, jeśli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwalają.

Zezwolenie udzielone przez sąd opiekuńczy nie oznacza nakazu dokonania wskazanej czynności. Rodzice mają możliwość zrezygnować w każdym czasie z przeprowadzenia zaplanowanej czynności, powinni jednak powiadomić o takiej rezygnacji sąd opiekuńczy. Przyjmuje się bowiem w doktrynie, że jeśli w wyniku zezwolenia czynność została dokonana, sąd opiekuńczy powinien zbadać, czy rodzice postąpili zgodnie z treścią orzeczenia oraz czy spełnili wszystkie postawione tam wymagania. Udzielając zezwolenia na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu, sąd ocenia legalność i celowość tej czynności według stanu z dnia orzekania przez sąd opiekuńczy. Późniejsza zmiana okoliczności może co najwyżej stanowić podstawę do odstąpienia od dokonania czynności przez rodziców.

Należy podkreślić, że czynność prawna przekraczająca zakres zwykłego zarządu, dotycząca majątku dziecka, dokonana bez zezwolenia sądu opiekuńczego jest czynnością prawną bezwzględnie nieważną, gdyż jest sprzeczna z prawem.

Od chwili złożenia do sądu opiekuńczego przez przedstawiciela ustawowego małoletniego spadkobiercy wniosku o zezwolenie na złożenie w jego imieniu oświadczenia o odrzuceniu spadku sześciomiesięczny termin na złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku lub odrzuceniu spadku nie biegnie. Po uprawomocnieniu się postanowienia o udzieleniu zezwolenia przedstawiciel ustawowy małoletniego powinien złożyć to oświadczenie bezzwłocznie, chyba że wskazany termin, uwzględniając czas trwania postępowania opiekuńczego, jeszcze nie upłynął; wtedy złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku może nastąpić w dowolnej chwili, przed upływem sześciu miesięcy od dowiedzenia się przez przedstawiciela ustawowego o tytule powołania małoletniego.

Podsumowując:

1. Spadkobierca może:

a) przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste),

b) przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza)

c) spadek odrzucić.

2. Odrzucenie spadku przez spadkobiercę wyłącza go od dziedziczenia tak, jakby nie dożył otwarcia spadku, co w konsekwencji - powoduje, że udział spadkowy tego spadkobiercy przypada jego dzieciom w częściach równych.

3. Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka dokonane bez zezwolenia sądu opiekuńczego jest uważane za bezwzględnie nieważne

Szczegółowe informacje dotyczące nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnej mediacji można uzyskać pod adresem: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, Wydział Organizacyjny, ul. Bobrecka 29, 43-400 Cieszyn, tel. 33 47 77 239 bądź na stronach internetowych:

• powiat.cieszyn.pl/artykul/265/7599/pomoc-prawna
• powiat.cieszyn.pl/szybkieMenu/pomoc-prawna
• facebook.com/nieodplatna.pomoc.prawna.w.powiecie.cieszynskim/

Kinga Hanusek-Bąk

Radca prawny

Prawo do mieszkania socjalnego

Mieszkanie socjalne przysługuje osobom w najtrudniejszej sytuacji materialnej i życiowej, może być przyznane na mocy orzeczenia sądu. Do takich mieszkań trafiają zazwyczaj osoby, które zostały eksmitowane ze swojego mieszkania. W przypadku orzeczenia eksmisji przez sąd, należy złożyć pismo do właściwego sądu o przyznanie mieszkania socjalnego, a po uprawomocnieniu się wyroku, należy się udać się do gminy w celu wydzielenia lokalu socjalnego z zasobów gminnych.

Zasady ubiegania się o mieszkanie socjalne

Obowiązki związane z najmem socjalnym spoczywają na gminach, a ramy prawne w tym zakresie określa ustawa z 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego.

Ubiegając się o mieszkanie socjalne ze względu na trudną sytuację materialną i mieszkaniową, należy złożyć wniosek o zawarcie umowy najmu lokalu socjalnego, zaświadczenie o dochodach wnioskującego oraz członków gospodarstwa domowego zgłoszonych do wspólnego zamieszkiwania, zaświadczenie z urzędy gminy (dzielnicy) potwierdzające miejsce ostatniego zameldowania wnioskodawcy i domowników. Pozostałe wymagane dokumenty określa uchwała konkretnej gminy. W trakcie postępowania organ może zażądać dodatkowych dokumentów, niezbędnych do rozpatrzenia sprawy.

Umowę najmu lokalu socjalnego zawiera się na czas oznaczony. Nie ma możliwości zamiany, ani wykupu takiego mieszkania. Czas trwania umowy ustalają władze gminy, zgodnie z zasadami polityki mieszkaniowej. Przy określaniu czasu na jaki została zawarta umowa, gmina powinna wziąć pod uwagę cele przyznawania lokali socjalnych. Najważniejszymi celami przyznawania lokali socjalnych jest wsparcie osób i rodzin ubogich oraz przeciwdziałanie bezdomności. Umowę najmu lokalu socjalnego można przedłużyć na następny okres, jeśli najemca nadal pozostaje w trudnej sytuacji. Gmina może wypowiedzieć najem lokalu socjalnego bez zachowania terminu wypowiedzenia, jeżeli najemca uzyskał tytuł prawny do innego lokalu i może zamieszkiwać w tym lokalu.

Standard mieszkania socjalnego jest niski, ale stan techniczny zapewnia możliwość zamieszkania. Mieszkania takie często posiadają wspólne łazienki i kuchnie, w niektórych przypadkach pozbawione są centralnego ogrzewania lub bieżącej wody.

W pierwszej kolejności prawo do lokalu socjalnego mają: kobiety ciężarne, małoletni, niepełnosprawni, ubezwłasnowolnieni oraz osoby sprawujące opiekę i wspólnie z nią zamieszkujący, obłożnie chorzy, bezrobotni, emeryci i renciści spełniający kryteria do otrzymania świadczenia z pomocy społecznej, osoby spełniające przesłanki określone przez radę gminy w drodze uchwały. Pierwszeństwo otrzymania mieszkania socjalnego mają mieszkańcy budynków, które są przeznaczone do rozbiórki, a nadzór budowlany wydał nakaz opróżnienia lokalu. Mieszkanie socjalne na 1 osobę musi mieć minimum 10 metrów kwadratowych łącznej powierzchni pokoi, a w przypadku gospodarstwa domowego rodziny, powierzchnia pokoi powinna wynosić minimum 5 metrów kwadratowych, w przeliczeniu na 1 osobę. Stawka czynszu za lokal socjalny nie może przekraczać połowy najniższego czynszu obowiązującego w gminnym zasobie mieszkaniowym. Mieszkania socjalne mają na celu zapewnienie ochrony lokatorów, których prawo do innego lokalu wygasa. Regulacje prawne dotyczące najmu lokalu socjalnego nie pozwalają na pozostanie osób w ciężkiej sytuacji życiowej bez mieszkania.

Mieszkanie socjalne a eksmisja

Wydając wyrok eksmisyjny sąd ma obowiązek orzec czy osobie eksmitowanej przysługuje uprawnienie do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego.

Przy ustalaniu powyższego będzie brany pod uwagę dotychczasowy sposób korzystania z lokalu oraz szczególna sytuacja materialna i rodzinna. Sąd może orzec o braku takiego uprawnienia w szczególności, jeżeli nakazanie opróżnienia lokalu następuje z powodu zaniedbywania przez lokatora swoich obowiązków, niszczenia urządzeń przeznaczonych do wspólnego użytku oraz rażącego wykraczania przeciwko porządkowi domowemu.

W przypadku eksmisji - obowiązek zapewnienia lokalu socjalnego ciąży na gminie właściwej ze względu na miejsce położenia lokalu podlegającego opróżnieniu.

Jeżeli sąd uzna, że eksmitowana osoba spełnia warunki do otrzymania lokalu socjalnego, to wstrzyma wykonanie opróżnienia lokalu do czasu złożenia przez gminę oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego. W praktyce oznacza to, że do tego czasu nie ma obowiązku opuszczania mieszkania, z którego orzeczona jest eksmisja.

Aktualne informacje na temat dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej w czasie trwania koronawirusa znajdą Państwo na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Starostwa Powiatowego w Cieszynie oraz Powiatu Cieszyńskiego.

„Projekt finansowany z budżetu Państwa, realizowany przez Powiat Cieszyński”

Dostępny urząd - obsługa osób ze szczególnymi potrzebami

I. Osoby mające trudności w komunikowaniu się

Zgodnie z ustawą z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych środkach komunikowania się - osoba doświadczająca trwale lub okresowo trudności w komunikowaniu się, która przez ustawę zwana jest „osobą uprawnioną”, ma możliwość skorzystania z następujących form pomocy podczas załatwienia spraw w urzędzie:

1. Załatwianie spraw przy pomocy osoby przybranej

Istnieje możliwość skorzystania przez osobę mająca trudności w komunikowaniu się z pomocy udzielanej przez tzw. osobę przybraną w kontaktach z organami administracji publicznej, podmiotami leczniczymi, jednostkami Policji, Państwowej Straży Pożarnej i straży gminnych oraz jednostkami ochotniczymi działającymi w tych obszarach.

Osobą przybraną może być osoba, która ukończyła 16 rok życia i została wybrana przez osobę uprawnioną w celu ułatwienia porozumienia z osobą uprawnioną i udzielenia jej pomocy w załatwianiu spraw w organach administracji publicznej.

2. Pomoc tłumacza - polskiego języka migowego (PJM), systemu językowo–migowego (SJM), sposobu komunikowania się osób głuchoniewidomych (SKOGN)

Aby uzyskać pomoc tłumacza, osoba uprawniona powinna zgłosić taką potrzebę w urzędzie. Może to zrobić w dowolnej formie (np. pisemnie, za pomocą e-maila, telefonicznie przy pomocy osoby trzeciej, za pomocą faksu itp.), przed przewidzianym terminem kontaktu (w praktyce najlepiej zrobić to z wyprzedzeniem co najmniej 3 dni roboczych) i jednocześnie wskazać wybraną metodę komunikowania się (PJM, SJM lub SKOGN). Osoba uprawniona ma prawo do swobodnego korzystania ze wsparcia tłumacza przy załatwianiu spraw urzędowych, a urząd taką możliwość jest zobowiązany zapewnić (może być to tłumacz obecny osobiście lub w trybie online).

II. Osoby mające problemy z poruszaniem się

Zgodnie z Ustawą o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami z dnia 19 lipca 2019 r. sektor publiczny jest zobowiązany do zapewnienia co najmniej minimalnej dostępności, która zagwarantuje dostępność podmiotu publicznego.

Podmiot publiczny zapewnia dostępność przez stosowanie uniwersalnego projektowania nowych rozwiązań lub racjonalnych usprawnień w usuwaniu istniejących barier. Minimalne wymagania obejmują zapewnienie w instytucjach publicznych:

1. dostępności architektonicznej – korytarze w budynkach urzędów, jak i klatki schodowe powinny być wolne od barier i zapewniać możliwość poruszania się po nich między innymi osób na wózku, osób korzystających z kul, lasek i innych pomocy ortopedycznych, osób starszych, a także osób z wózkami dziecięcymi, mających różne problemy z poruszaniem się (dzwonek zainstalowany przed wejściem do urzędu przywołujący pomoc dla osób mających problemy z wejściem do środka budynku, windy, schody, korytarze, ciągi piesze w budynku, specjalne podjazdy oraz platformy dla wózków) podmiot publiczny musi zapewnić dostęp do wszystkich pomieszczeń, z wyłączeniem pomieszczeń technicznych w budynku, podmiot publiczny musi zapewnić wstęp do budynku osobie z psem asystującym, podmiot publiczny musi zapewnić możliwość ewakuacji osobom ze szczególnymi potrzebami lub zapewnienie im innego sposobu ratunku (poprzez odpowiednie procedury i sprzęt, czy sygnalizację)

2. dostępności cyfrowej – została kompleksowo uregulowana w ustawie o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych z dnia 4 kwietnia 2019 r. Oznacza to, że strony internetowe muszą być one zgodne ze Standardem WCAG 2.1, czyli Web Content Accessibility Guidelines. Jest to opublikowany przez organizację W3C standard, który zawiera zbiór zasad, jakimi powinni kierować się twórcy stron internetowych, aby przygotowane przez nich strony były maksymalnie dostępne dla osób z różnymi niepełnosprawnościami.

Strony internetowe powinny więc przewidywać:

• umieszczenie na stronie danych teleadresowych podmiotu i linku do strony podmiotowej w Biuletynie Informacji Publicznej,
• umieszczenie na stronie narzędzi kontaktowych (np. formularzy, wideotłumacza języka migowego itp.),
• zapewnienie odpowiedniej nawigacji po stronie,
• umieszczenia na stronie deklaracji dostępności,
• zapewnienia na stronie dostępnych multimediów (czyli np. zawierających napisy),
• umieszczenia na stronie informacji dotyczących sytuacji kryzysowej,
• publikacji dostępnych dokumentów urzędowych oraz wzorów umów lub wzorów innych dokumentów przeznaczonych do zaciągania zobowiązań cywilnoprawnych.

3. dostępności informacyjno-komunikacyjnej – zapewnienie informacji na temat tego, jakie zadania wykonuje dany podmiot w postaci nagrania w polskim języku migowym dla osób głuchych, informacji w tekście łatwym do czytania (ETR) - m.in dla osób z niepełnosprawnością intelektualną, czy pliku odczytywalnego maszynowo, dzięki któremu taką informację może udźwiękowić osoba niewidoma. Dostępność w tym zakresie to także umożliwienie komunikacji z podmiotem w taki sposób, jaki jest dogodny dla osoby ze szczególnymi potrzebami np. poprzez SMS czy przy użyciu usługi tłumaczenia migowego online a także urządzenia do obsługi osób słabosłyszących, w szczególności pętli indukcyjnych.
Osoby ze szczególnymi potrzebami mogą dodatkowo kontaktować się z urzędem, poprzez:

• wysłanie e-maila pod wskazany adres
• przesłanie faksu pod wskazany numer
• pocztą tradycyjną na adres urzędu
• poprzez elektroniczną platformę administracji publicznej (ePUAP)

Przed urzędem powinno być wytyczone, specjalnie oznakowane miejsce parkingowe dla osoby niepełnosprawnej (tzw. „Koperta”).

Jeśli ze względów np. technicznych lub prawnych, takich jak np. ochrona konserwatorska budynku w którym się mieści się podmiot nie może on zapewnić dostępności w zakresie określonym powyżej, musi zastosować dostęp alternatywny. Polega on np. na zmianie organizacyjnej obsługi klientów – np. przeniesieniu jej do pomieszczenia na parterze do którego nie prowadzą schody, lub zapewnianiu osobie ze szczególnymi potrzebami wsparcia innej osoby (np. pomoc przy wejściu na piętro, przetłumaczenie dokumentu, pomoc w komunikacji).

Co  trzeba wiedzieć ?

Ustawa o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami z dnia 19 lipca 2019 r. przewiduje sankcje za brak realizacji zasady dostępności. Zgodnie z tą ustawą na podmioty publiczne, które nie spełnią minimalnych wymagań w zakresie dostępności, przysługiwać będzie skarga na brak dostępności.

W celu złożenia takiej skargi, osoba ze szczególnymi potrzebami będzie musiała najpierw zawnioskować o zapewnienie jej dostępności, a dopiero brak lub niewłaściwa reakcja ze strony podmiotu publicznego umożliwi złożenie skargi. Skargę składamy do Prezesa Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Pozytywne rozpatrzenie skargi może skutkować nakazem zapewnienia dostępności, a niewywiązanie się z tego – nałożeniem kary pieniężnej.

Aktualne informacje na temat dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej w czasie trwania koronawirusa znajdą Państwo na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Starostwa Powiatowego w Cieszynie oraz Powiatu Cieszyńskiego.

„Projekt finansowany z budżetu Państwa, realizowany przez Powiat Cieszyński”

Oszustwa względem seniorów

Przestępstwa wobec osób starszych są powszechne. Metody stosowane przez sprawców są coraz bardziej doskonalone, przestępcy wykazują się bardzo wysublimowaną metodą nawiązywania kontaktu i podtrzymywania konwersacji. Widać to w szczególności na przykładzie postaci, w które wcielają się sprawcy tych przestępstw, budując w osobach starszych zaufanie i porozumienie, w efekcie czego wykonywane są prośby i polecenia sprawców, prowadzące do utraty majątku przez seniorów.

W 2020 roku 5289 starszych osób straciło w wyniku przestępstw popełnionych na tzw. „legendę” ok. 85 950 026 złotych – wynika z danych przekazanych Polskiej Agencji Prasowej przez policję. Odnotowano ponad 4 tysiące tego typu przestępstw. Problem może być poważniejszy, bo takie przestępstwa nie zawsze są zgłaszane.

Najczęstszymi oszustwami są metody na tzw. „wnuczka” oraz „na policjanta”. Zdarza się też, że oszuści bazują na niewiedzy np. dotyczącej przepisów unijnych i próbują to wykorzystać wmawiając, że np. dzięki pieniądzom z Unii Europejskiej w mieszkaniu zostanie wykonany remont instalacji wodociągowej, czy gazowej. To pretekst aby dostać się do mieszkania. Po wejściu do środka oszuści próbują odwrócić uwagę i w tym czasie niepostrzeżenie zajrzeć do szafki w poszukiwaniu pieniędzy, biżuterii czy innych wartościowych przedmiotów.

Metoda „na wnuczka” bazuje na więziach rodzinnych i naturalnej potrzebie pomocy bliskim w nagłej potrzebie. Sprawcy w rozmowie wstępnej są w stanie zorientować się, czy osoba z którą rozmawiają może stać się ich „ofiarą”, czy też nie. Istotą tego oszustwa jest wytworzenie u seniora poczucia, że powinien pomóc swojemu wnukowi czy wnuczce za wszelką cenę i jak najszybciej. Odczucia te są dużo mocniejsze niż racjonalne myśli ostrzegające przed niebezpieczeństwem. W przypadku innych scenariuszy, przestępcy wcielają się w role pracownika OPS-u, ZUSu, wodociągów,  ochrony środowiska, izby skarbowej itp. Z racji otrzymywanych różnych świadczeń, np. z ZUS lub OPS, sprawcy wykorzystują cynicznie potrzeby finansowe swoich potencjalnych „ofiar”. Seniorzy np. słysząc o możliwości uzyskania większych zasiłków, czy bezzwrotnych pomocy finansowych, bardzo często wykazują duże zainteresowanie, wchodząc w interakcję i przekazując pieniądze lub dokonując „brakującej wpłaty” w zamian za oferowane korzyści, np. waloryzację emerytury, przyłączenie instalacji gazowej, fotowoltaicznej, wymianę pieca.

W metodzie „na policjanta” oszuści zwykle twierdzą, że chcą pomóc przy likwidacji szkód związanych np. z wypadkiem drogowym, którego w rzeczywistości nigdy nie było, proszą o pomoc dla oficera CBŚ lub w prowadzonym dochodzeniu. Jest w tej metodzie wykorzystywany element zaskoczenia i zaufania do instytucji policji. Osoby w podeszłym wieku – chcąc być pomocne - wdają się w rozmowę i podają dane lub wykonują czynności oczekiwane przez udających kogoś innego przestępców, co prowadzi do utraty pieniędzy.

Jak zapobiegać oszustwom osób starszych?

Warto podczas rozmów i spotkań z osobami starszymi uczulać ich na zwiększoną podejrzliwość co do niespodziewanych telefonów, czy też osób, które podają się za znajomego lub przyjaciela wnuczka, bądź pracownika instytucji pomocowej, policji itp. Jednocześnie utrwalać przekonanie u seniora, że w takiej sytuacji może i powinien zawsze nawiązać kontakt z rodziną, aby potwierdzić autentyczność rozmówcy i sytuacji. Że zostanie to przyjęte ze zrozumieniem i otwartością przez bliskich, którzy – jeśli będzie trzeba – też włączą się do pomocy.

Warto seniorom powtarzać, że nikt z instytucji pomocowych, czy z policji, nigdy nie żąda jakichkolwiek pieniędzy lub kosztowności w ramach wykonywanych czynności. Także nie prosi o podanie danych osobowych lub bankowych za pośrednictwem telefonu, komunikatora lub maila. Takie zachowanie powinno wzbudzić podejrzliwość i decyzję o zweryfikowaniu rozmówcy i sytuacji. Uczulajmy osoby starsze, aby po otrzymaniu takiego telefonu przerwały rozmowę lub poprosiły o czas do namysłu, w którym skontaktują się z rodziną lub policją. Warto na tę okoliczność zostawić seniorom w widocznym miejscu numery telefonów do bliskich i na policję, zachęcając do korzystania z nich. Doskonale byłoby, żeby takie sytuacje z seniorem wprost co jakiś czas przećwiczyć i spokojnie omówić, chwaląc wybór poprawnych, bezpiecznych rozwiązań. Równolegle należy też poinformować rodzinę o ustaleniach z seniorem i przekazać, żeby się nikt nie dziwił i jak ma zareagować, jeśli nasz dziadek czy babcia zadzwonią z takim pytaniem lub informacją.

Kiedy już okaże się, że osoba nam bliska padła ofiarą oszustwa lub jest podejrzenie, że sytuacja może do tego prowadzić, to uspokójmy naszych dziadków i niezwłocznie sami powiadommy jednostkę policji o takim fakcie lub podejrzeniu próby popełnienia przestępstwa. Pozwoli to niejednokrotnie na uchronienie naszych seniorów od utraty dorobku życia oraz zatrzymanie sprawców przestępstwa.

Policyjne porady dla seniorów, aby nie stać się ofiarą przestępstwa lub wykroczenia:

• bez zbędnej potrzeby nie noś dużej kwoty pieniędzy przy sobie,
• po wypłacie większej kwoty z bankomatu lub po dokonaniu transakcji bankowej warto poprosić zaufaną osobę o odprowadzenie do domu,
• bezwzględnie trzeba znać na pamięć swój numer PIN do karty bankomatowej. Nigdy nie zapisuj tego numeru na karteczce, przechowywanej obok karty,
• nikomu, pod żadnym pozorem, nie podawaj loginu i hasła do swojego konta bankowego,
• nie pożyczaj pieniędzy osobom, które znane są tylko z widzenia lub deklarują, że chcą przekazać gotówkę twoim bliskim,
• tam, gdzie panuje tłok, w tramwaju, autobusie, w markecie, na targu - zapiętą torbę trzymaj zawsze przed sobą,
• przebywając w szpitalu - wartościowe rzeczy warto daj do depozytu,
• będąc u fryzjera, w parku, na cmentarzu, w sklepie - nie zostawiaj toreb lub siatek, w których są pieniądze i dokumenty bez nadzoru, nawet na chwilę,
• wychodząc na zakupy warto mieć przygotowane drobne pieniądze, tak aby nie wyjmować za każdym razem portfela,
• nie wpuszczaj do mieszkania nieznajomych,
• nie przechowuj w domu dużej ilości gotówki, ani nie informuj nikogo obcego o ilości pieniędzy, które masz w domu lub przechowujesz na koncie,
• nie otwieraj drzwi, gdy tylko usłyszysz dzwonek. Najpierw sprawdź, kto stoi za drzwiami. Jeżeli nie znasz tej osoby - rozmawiaj przez zamknięte drzwi. Pracownicy urzędów zwykle telefonicznie zapowiadają swoją wizytę, a inkasenci mogą wystawione rachunki za światło i gaz zostawić w skrzynce pocztowej, nie wchodząc do domu,
• warto utrzymywać więzi z sąsiadami - mogą służyć pomocą w trudnej sytuacji,
• zamykaj na zamek drzwi wejściowe po przyjściu do domu,
• wychodząc z domu po zmroku warto zabierać ze sobą osobę towarzyszącą,
• omijaj tereny źle lub wcale nieoświetlone, szczególnie niebezpiecznymi miejscami są obrzeża miast, na których nie ma zabudowań.

Senior na zakupach lub pokazie

Starsze osoby często są zapraszane na bezpłatne badania, pokazy naczyń, materacy, sprzętu paramedycznego lub też na warsztaty kulinarne, czy proszone o zgłoszenie się po odbiór wylosowanej nagrody lub voucheru. Okazuje się, że w rzeczywistości są to spotkania sprzedażowe różnych produktów i to w cenach wielokrotnie przekraczających ich rynkową wartość. Nieuczciwi sprzedawcy, wykorzystując niewiedzę starszych osób, nie informują zwykle w takich sytuacjach o prawie konsumenta do odstąpienia od zawartej umowy i nie przekazują formularza koniecznego do zwrotu towaru.

Sprzedawcy korzystają powszechnie z różnego rodzaju technik, aby zmanipulować osoby starsze i skłonić je do zakupu oferowanych produktów. Za sprawą tych sztuczek seniorzy często dają się nakłonić do zakupu niekiedy zupełnie niepotrzebnych produktów, z czego zdają sobie sprawę dopiero po dokonaniu transakcji.

Osoby starsze powinny pamiętać przede wszystkim o poniższych zasadach:

• Podejmuj ostateczną decyzję po sprawdzeniu towaru i porównaniu cen, np. w internecie lub w sklepie. Jeżeli towar jest dostępny dziś, będzie dostępny także jutro. Zawsze możesz poprosić o wizytówkę sprzedawcy, żeby móc zamówić towar, jeśli sprawę przemyślisz i się zdecydujesz.
• Ustal czy cel spotkania (np. wykładu, prezentacji, badania) obejmuje też sprzedaż towarów lub usług. Można o to zapytać osobę telefonującą z zaproszeniem, albo skontaktować się z instytucją kierującą zaproszenie pisemne.
• Uważaj na „darmowe” prezenty – darmowa wycieczka może być połączona z kilkugodzinną sprzedażą kosztownych produktów, a prezent najczęściej jest pretekstem do spowodowania u Ciebie chęci zakupu innej rzeczy.
• Nie podejmuj decyzji pod wpływem impulsu. Dać sobie więcej czasu na zastanowienie i skonsultuj się z rodziną lub kimś bliskim. Presja czasu to zwykle zły doradca.
• Nie zaciągaj kredytu, jeśli nie stać Cię na prezentowany towar. To może być początek problemów finansowych.
• Jako konsument masz prawo odstąpić od umowy kupna zawartej poza siedzibą firmy w ciągu 14 dni, wystarczy wysłać oświadczenie pocztą. Poproś sprzedawcę o druk takiego oświadczenia.
• Jeżeli sprzedawca nie udzieli informacji o prawie do odstąpienia od umowy w ciągu 14 dni od zakupu na pokazie - prawo to wygasa po upływie 12 miesięcy od dnia upływu powyższego terminu.
• W sytuacji pytań, wątpliwości lub problemów zawsze masz możliwość skorzystania z bezpłatnej pomocy Rzecznika Praw Konsumentów, który dyżuruje w Twoim urzędzie miasta lub starostwie powiatowym lub skorzystać z Infolinii Konsumenckiej pod nr telefonu 801 440 220 oraz 22 290 89 16.

Aktualne informacje na temat dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej w czasie trwania koronawirusa znajdą Państwo na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Starostwa Powiatowego w Cieszynie oraz Powiatu Cieszyńskiego.

„Projekt finansowany z budżetu Państwa, realizowany przez Powiat Cieszyński”

Małżeńskie  ustroje  majątkowe  - informacje  podstawowe

Gdzieś w okolicach decyzji o zawarciu związku małżeńskiego zaczynają się pojawiać myśli dotyczące kwestii majątkowych: co jest majątkiem wspólnym, a co majątkiem osobistym; czy jak dostanę darowiznę jest tylko moja; czy wypłata małżonka jest jego czy wspólna?

Milion pytań pojawi się prędzej… czy później.

Warto zatem mieć świadomość jak wyglądają ustroje majątkowe małżeńskie i jakie podstawowe konsekwencje się z nimi wiążą.

Rozróżniamy następujące ustroje majątkowe  małżeńskie:

1. Ustawowy ustrój majątkowy  małżeński,  czyli  wspólność  majątkowa  małżeńska.

Zasadą jest, iż od chwili zawarcia związku małżeńskiego, przez cały okres jego trwania pomiędzy małżonkami powstaje z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa).  Ustrój ten trwa do zakończenia małżeństwa rozumianego jako śmierć małżonka, bądź do prawomocnie orzeczonego rozwodu (ewentualnie separacji). Ustrój ten też można zgodnie zmienić (umowa majątkowa małżeńska) bądź nieco mniej zgodnie narzucić (orzeczenie w przedmiocie rozdzielności majątkowej) czy też ulegnie on zmianie z mocy prawa.

Co do zasady wspólność obejmuje wszystkie przedmioty, które małżonkowie nabyli w czasie jej funkcjonowania.  I tak, zgodnie  z artykułem 31 paragraf 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego do majątku wspólnego należą w szczególności:

1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;

2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;

3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego

4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w artykule 40a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Ponadto, do majątku wspólnego małżonków zaliczyć należy również wszystkie przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojgu małżonkom, także w przypadku gdy zostały nabyte w drodze darowizny, zapisu czy dziedziczenia, chyba, że darczyńca, zapisodawca lub spadkodawca inaczej postanowił.

Co jest bardzo istotne, w trakcie trwania wspólności ustawowej małżonkowie nie mogą domagać się podziału majątku wspólnego. Jest to możliwe w czasie trwania małżeństwa jedynie w razie ustanowienia rozdzielności majątkowej między małżonkami.

Każdy z małżonków jest uprawniony do współposiadania rzeczy wchodzących w skład majątku wspólnego oraz do korzystania z nich w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez drugiego małżonka.

W kontekście majątku wspólnego, zawsze warto przytoczyć treść przepisu, który odnosi się do tego, co należy do majątku osobistego każdego z małżonków, a są to:

1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;

2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;

3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;

4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;

5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;

6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;

7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;

8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;

9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;

10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Pomimo jednak prawnego odróżnienia majątku wspólnego oraz majątków osobistych, w okresie wspólnego pożycia małżonków zachodzą między tymi majątkami różnego rodzaju relacje, w szczególności w postaci nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty i odwrotnie; co ma znaczenie w przypadku ustania wspólności majątkowej małżeńskiej i  dokonania podziału majątku i rozliczeń nakładów.

2. Umowne ustroje majątkowe  małżeńskie.

Do zmiany ustroju majątkowego w drodze umowy niezbędna jest zgodna wola małżonków oraz odpowiednia forma. Umowa majątkowa małżeńska zawarta w formie aktu notarialnego może być zmieniana, a nawet rozwiązana, nadto jej zawarcie może odbyć się w dowolnym momencie trwania związku małżeńskiego, czy nawet go wyprzedzać. Umowa majątkowa małżeńska ma na celu:

a. rozszerzyć wspólność ustawową

Warto jednak wiedzieć, że nie można przez umowę majątkową małżeńską rozszerzyć wspólności na:

1) przedmioty  majątkowe małżonka  pochodzące  z dziedziczenia,  zapisu,  darowizny,

2) prawa majątkowe  objęte  wspólnością  łączną,

3) prawa niezbywalne  przysługujące  jednej  osobie,

4) wierzytelności  z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, o ile nie wchodzą one do wspólności ustawowej, jak również wierzytelności z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,

5) niewymagalne  jeszcze  wierzytelności  o wynagrodzenie za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej każdego z małżonków.

b. ograniczyć wspólność ustawową

Na mocy umowy ograniczającej wspólność ustawową małżonkowie mogą ustalić, że do majątku wspólnego nie będą wchodzić przedmioty majątkowe (prawa), które do tego majątku weszłyby w ustawowym ustroju majątkowym, przykładowo: pobrane wynagrodzenie za pracę.

c. ustanowić rozdzielność majątkową

W razie umownego ustanowienia rozdzielności, każdy z małżonków zachowuje majątek nabyty przed zawarciem umowy jak i nabyty później. Każdy zarządza samodzielnie swoim majątkiem. Warto spostrzec, że gdy umowa majątkowa małżeńska została zawarta przed zawarciem małżeństwa, to wówczas, po jego zawarciu majątek wspólny w ogóle nie powstanie.

I co równie istotne: ustanowienie rozdzielności majątkowej nie ma wpływu na stosunki majątkowe małżonków takie jak chociażby obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny.

d. ustanowić rozdzielność majątkową  z wyrównaniem  dorobków

Ustrój ten zasadniczo nie różni się od „zwykłej” rozdzielności majątkowej. Zgodnie z założeniami tego ustroju małżonkowie w równym stopniu powinni korzystać z powiększenia się majątku w okresie trwania małżeństwa, nawet jeżeli samodzielnie zarządzali swoimi masami majątkowymi. Dopiero po ustaniu tego ustroju (np.: wskutek rozwodu) dojść może do dokonania podziału dorobku i wówczas zaobserwować można różnicę między tym ustrojem, a „zwykłą” rozdzielnością majątkową. Albowiem, po ustaniu rozdzielności majątkowej małżonek, którego dorobek jest mniejszy niż dorobek drugiego małżonka, może żądać wyrównania dorobków przez zapłatę lub przeniesienie prawa.

3. Przymusowy ustrój majątkowy

Przymusowy ustrój majątkowy ma charakter rozdzielności majątkowej pełnej. Istnieją dwa sposoby powstania takiego przymusowego ustroju: z mocy orzeczenia sądu oraz z mocy prawa. Rozdzielność powstaje z mocy prawa w razie ubezwłasnowolnienia któregoś z małżonków bądź ogłoszenia upadłości jednego  z małżonków.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że przewidziany katalog umów majątkowych małżeńskich jest zamknięty. Nie jest dopuszczalne zawieranie umów majątkowych małżeńskich innego rodzaju, tzw. „kombinowanych”. Umowy takie są nieważne z mocy prawa.

Adwokat Kinga Michalczyk

Niniejsza  publikacja nie stanowi wiążącej porady prawnej albowiem takowa winna być dostosowana do indywidualnego stanu faktycznego.

Sfinansowano ze środków otrzymanych z Powiatu Cieszyńskiego pochodzących z budżetu państwa.

29 marca 2021r.

Klient nie zapłacił faktury? Działaj!

Historia jest klasyczna: Klient zamawia usługę/produkt. Przedsiębiorca wykonuje swoją pracę w sposób odpowiadający umowie; wystawia i doręcza fakturę. Klient nie ma uwag. Mija termin zapłaty. A zapłaty brak. Co robić?

1. Postępowanie polubowne.

W pierwszej kolejności warto przypomnieć Klientowi o istniejącym zadłużeniu albowiem doświadczenie wskazuje, że zdarzają się przeoczenia wynikające z natłoku pracy, innych zobowiązań, zwykłego zapomnienia. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby skierować do klienta wiadomość mailową, czy sms-ową.

Celem działań polubownych jest bowiem zmotywowanie dłużnika do dobrowolnej spłaty należności lub nakłonienie go do podjęcia negocjacji w zakresie terminu i sposobu spłat jak i zawarcia ugody.

Kolejnym bardziej zdecydowanym i najodpowiedniejszym krokiem związanym z polubownym załatwieniem sprawy jest wezwanie dłużnika do zapłaty.

Informacje, które powinny się znajdować w wezwaniu to przede wszystkim:

• informacja jakiego dokumentu dotyczy wezwanie; oznaczenie faktury;
• wskazanie żądanej kwoty;
• wskazanie terminu do kiedy faktura powinna była zostać zapłacona;
• wskazanie terminu, po którym wierzyciel wystąpi na drogę postępowania sądowego;
• wskazanie konta bankowego, na które powinna zostać uiszczona zapłata.

Tylko tyle i aż tyle.

I co bardzo istotne: wezwanie do zapłaty należy wysłać co najmniej listem poleconym, a idealnie: wraz z potwierdzeniem odbioru.

2. Postępowanie sądowe

W przypadku, gdy polubowne próby wyegzekwowania zapłaty nie przyniosły oczekiwanego efektu; kolejnym etapem jest skierowanie sprawy na drogę postępowania sądowego.

W tym celu należy skompletować niezbędne dokumenty, sporządzić pozew, ustalić sąd właściwy, opłacić pozew i wysłać; co spowoduje zainicjowanie postępowania sądowego.

Ten etap kończy się wydaniem tytułu egzekucyjnego, który następnie musi zostać zaopatrzony w klauzulę wykonalności.

A co się stanie, gdy w toku postępowania sądowego Klient zapłaci fakturę?

W takiej sytuacji dochodzący roszczenia powód powinien pismem procesowym ograniczyć żądanie (gdy dłużnik zapłacił część dochodzonego roszczenia), albo cofnąć powództwo, gdy żądanie zostało zaspokojone w całości.

3. Postępowanie egzekucyjne.

Po zakończonym postępowaniu sądowym; powód (wierzyciel) uzyskał tytuł egzekucyjny; aby móc zainicjować postępowanie egzekucyjne (komornicze) będzie musiał jeszcze uzyskać klauzulę wykonalności oraz skierować sprawę do komornika. Dla komornika wiążący jest  tytułu wykonawczy (m.in.: wyrok, nakaz zapłaty) oraz treść wniosku wierzyciela o wszczęcie egzekucji.

Wierzyciel dysponuje zatem możliwościami na to, aby mieć szanse na skuteczne odzyskanie pieniędzy. Warto jednak pamiętać, że niestety to on w pierwszej kolejności poniesienie koszty związane z całą wyżej wskazaną procedurą.  

Adwokat Kinga Michalczyk

Niniejsza  publikacja nie stanowi wiążącej porady prawnej albowiem takowa winna być dostosowana do indywidualnego stanu faktycznego.

Sfinansowano ze środków otrzymanych z Powiatu Cieszyńskiego pochodzących z budżetu państwa.

26 marca 2021r.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej – jak uzasadnić?

Sprawy rodzinne niewątpliwie są trudne i emocjonalne; nierzadko dotyczą kwestii delikatnych jak właśnie sprawowanie władzy rodzicielskiej nad dzieckiem.

Zdarzają się bowiem sprawy o pozbawienie władzy rodzicielskiej, których motywem są wyłącznie niesnaski między rodzicami; przykładowo niechęć matki do byłego męża, który związał się z inną kobietą, odwet ojca za w jego ocenie niesprawiedliwy podział majątku wspólnego.

Dlatego, aby ocenić czy żądanie pozbawienia władzy rodzicielskiej jest zasadne warto wiedzieć, jakie kodeksowe przesłanki uzasadniają to żądanie. W świetle artykułu 111 paragraf 1 wyróżnia się trzy przyczyny pozbawienia władzy rodzicielskiej:

1) trwała przeszkoda w jej wykonywaniu;

2) nadużywanie tej władzy;

3) rażące zaniedbywanie obowiązków przez rodziców.

Istotnym jest to, że nie wystarczy wskazać przesłankę uzasadniającą pozbawienie władzy rodzicielskiej; koniecznym jest wskazanie jakie konkretnie działania i zachowania rodzica względem którego toczy się (bądź ma być zainicjowane) postępowanie, stanowią o zasadności żądania.

Jakie to zachowania/działania?

Trwała przeszkoda w wykonywaniu władzy rodzicielskiej.

To taka okoliczność, która obiektywnie będzie trwała przez długi czas, niemożliwy do ustalenia albo trudny do przewidzenia.

Najczęściej wymienianymi przeszkodami jest: zaginięcie rodzica (względem, którego toczy się postępowanie o pozbawienie władzy rodzicielskiej); wyjazd rodzica za granicę, połączony z całkowitym brakiem zainteresowania dzieckiem; umieszczenie rodzica w zakładzie karnym w celu odbycia wieloletniej kary pozbawienia wolności; umieszczenie, z powodu nieuleczalnej choroby, w zakładzie leczniczym.

Trwała przeszkoda może też mieć zgoła inny charakter i nie odnosić się do nieobecności rodzica względem, którego toczyć się ma postępowanie. Zdarza się bowiem, że rodzic przebywa z dzieckiem, jednakże z różnych przyczyn nie jest w stanie się nim zajmować. Przykładami takich sytuacji jest przede wszystkim istnienie bardzo ciężkiej i przewlekłej choroby tak fizycznej, jak i psychicznej, które uniemożliwiają sprawowanie opieki rodzica nad dzieckiem i w sposób odpowiedni wykonywać względem niego władzy rodzicielskiej.

Nadużywanie władzy rodzicielskiej,

rozumiane jest jako stosowanie przemocy fizycznej lub psychicznej przez rodzica (rodziców). Wymienia się przede wszystkim: nadmierne karanie, wykorzystywanie dziecka do czynów nierządnych, nakłanianie go do uprawiania prostytucji, wychowywanie dziecka do przestępczego procederu, doprowadzenie  do nagannego zachowywania się dziecka w szkole i do złych jego wyników w nauce, pozbawianie dziecka jego naturalnego środowiska rodzinnego i bezpośredniej pieczy drugiego z rodziców przez bezprawne zatrzymanie go u siebie, zwłaszcza gdy łączy się to z wywiezieniem dziecka wbrew woli drugiego z rodziców na stałe za granicę, zamieszkanie wraz z dzieckiem z nowym partnerem, jeżeli taki układ wywiera niekorzystny wpływ na wychowanie dziecka, rozpijanie dziecka i wiele innych zachowań. Wśród coraz bardziej powszechnych objawów nadużyć jest izolacja dziecka, indukowanie lęku do drugiego rodzica co przybiera finalnie postać alienacji rodzicielskiej.

Rażące zaniedbywanie obowiązków.

Ostatnia obligatoryjna przesłanka wskazuje, że zaniechanie przez rodziców realizacji podstawowych czynności, warunkujących prawidłowy rozwój dziecka doprowadzi do pozbawienia ich władzy rodzicielskiej. Wśród najczęstszych zaniedbań można wymienić: uchylanie się od świadczeń alimentacyjnych, porzucenie dziecka, dopuszczenie do przebywania dziecka w okolicznościach niebezpiecznych dla zdrowia i życia. Dopuszcza się, dla uznania zasadności tej przesłanki, istnienie zaniedbań o mniejszym ciężarze, jeżeli nabierają one cech uporczywości i niepoprawności, przykładowo zgoda rodzica na długotrwałą, nieuzasadnioną absencję szkolną.

Czy jest coś jeszcze?

Tak. Istnieje jeszcze jedna przesłanka, która umożliwia sądowi wydanie orzeczenia w przedmiocie pozbawienia władzy rodzicielskiej względem rodziców; a mianowicie, jeżeli mimo udzielonej pomocy nie ustały przyczyny, które doprowadziły do umieszczenia dziecka, m.in.: w pieczy zastępczej. Wobec rodziców może zostać zainicjowane postępowanie np.: o wydanie zarządzeń opiekuńczych, a gdy sąd dojdzie do przekonania, że władza rodzicielska jest niewłaściwie wykonywana, a dobro dziecka zagrożone sąd wyda zarządzenia opiekuńcze, które mają wpływ na wykonywanie władzy rodzicielskiej. Wśród takowych można wymienić: poddanie wykonywania władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego; skierowanie rodziców do placówki albo specjalisty zajmujących się terapią rodzinną, poradnictwem, zarządzenie umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo w instytucjonalnej pieczy zastępczej (…). Jeżeli, sąd uzna, że pomimo udzielonej pomocy sytuacja w rodzinie nie ulegnie polepszeniu, będzie mógł orzec o pozbawieniu władzy rodzicielskiej.

Skutki pozbawienia władzy rodzicielskiej.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej należy rozumieć jako utratę ogółu praw i obowiązków, jakie składają się na władzę rodzicielską, tj. w zakresie pieczy, reprezentacji i zarządu majątkiem małoletniego. Innymi słowy, rodzic traci prawo do podejmowania decyzji odnoszących się do tego dziecka.  Jednakże dziecko nadal ma  pełne prawo do alimentacji, a w razie śmierci dziedziczy po rodzicu, który został pozbawiony władzy rodzicielskiej. Obie strony zachowują też prawo do osobistych kontaktów.

Nadto, rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej zachowuje potencjalne prawo do alimentów od dziecka.

Przywrócenie władzy rodzicielskiej.

Zgodnie z artykułem 111 paragraf 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego: w razie ustania przyczyny, która była podstawą pozbawienia władzy rodzicielskiej, sąd opiekuńczy może władzę rodzicielską przywrócić.

Warto podkreślić, że  sąd nie tylko bada czy przyczyna pozbawienia władzy rodzicielskiej ustała, ale też czy przywrócenie tejże władzy rodzicielskiej jest celowe.

Adwokat Kinga Michalczyk 

Niniejsza  publikacja nie stanowi wiążącej porady prawnej albowiem takowa winna być dostosowana do indywidualnego stanu faktycznego.

Sfinansowano ze środków otrzymanych z Powiatu Cieszyńskiego pochodzących z budżetu państwa.

24 marca 2021r.

Karta Dużej Rodziny

Karta Dużej Rodziny wprowadzona została ustawą z dnia 5 grudnia 2014 r. o Karcie Dużej Rodziny ( Dz.U.2020.1348 ) i jest niczym innym jak systemem zniżek i dodatkowych uprawnień dla rodzin wielodzietnych, czyli takich, które mają lub mieli na utrzymaniu łącznie co najmniej troje dzieci – co ważne - bez względu na ich wiek, niezależnie od uzyskanego dochodu. Prawo do posiadania Karty Dużej Rodziny nie przysługuje rodzicowi, którego sąd pozbawił władzy rodzicielskiej lub któremu ograniczył władzę rodzicielską przez umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej.

Zgodnie z wyżej wymienioną ustawą, z Karty Dużej Rodziny rodzice mogą korzystać dożywotnio, dzieci - do 18 roku życia lub do ukończenia nauki, maksymalnie do osiągnięcia 25 lat. Co istotne, w przypadku dzieci powyżej 18 roku życia, legitymujących się orzeczeniem o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności, przez cały okres ważności orzeczenia nie ma ograniczeń wiekowych w stosowaniu karty. Dotyczy to także rodzin zastępczych i rodzinnych domów dziecka. Ważne jest, aby w chwili składania wniosku rodzina spełniała ww. warunki.

Karta Dużej Rodziny funkcjonuje zarówno w instytucjach publicznych, jak i w prywatnych firmach. Firmy, które przystąpiły do programu mają prawo posługiwać się znakiem „Tu honorujemy Kartę Dużej Rodziny”.

Co daje nam posiadanie Karty Dużej Rodziny? W związku z tym, iż wiele instytucji publicznych jak i prywatnych przyłączyło się do w/w programu, rodziny które kartę posiadają, mają możliwość tańszego korzystania z oferty różnych podmiotów. Oferta dostępnych zniżek jest pokaźna, m.in. z branży spożywczej, paliwowej, bankowej, czy rekreacyjnej. Co ważne, zniżki dostępne są na terenie całej Polski, zarówno w dużych supermarketach, jak i małych lokalnych sklepach. Lista firm przystępujących do programu stale się powiększa. Ze zniżek można korzystać już w ponad 10 tys. instytucji i przedsiębiorstw z całej Polski.

Co mamy zrobić aby otrzymać Kartę Dużej Rodziny? Karty przyznawane są przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Wniosek należy złożyć w gminie odpowiadającej miejscu zamieszkania wnioskodawcy. Można też skorzystać z drogi elektronicznej i złożyć go za pośrednictwem Platformy Informacyjno-Usługowej Emp@tia (empatia.mpips.gov.pl). Aby złożyć wniosek elektronicznie, konieczne jest jednak posiadanie podpisu elektronicznego lub bezpłatnego profilu zaufanego. W imieniu rodziny, wniosek złożyć może każdy pełnoletni jej członek.

Karta Dużej Rodziny wydawana jest bezpłatnie każdemu członkowi rodziny, dostępna jest w dwóch formach: tradycyjnej – plastikowej oraz elektronicznej – na urządzeniach mobilnych.

Bardzo dobrą inicjatywą, z którą możemy się coraz częściej spotkać jest to, że poszczególne gminy oferują mieszkańcom „swoją”, lokalną Kartę Dużej Rodziny. Karta taka zapewnia im dodatkowe zniżki i preferencje.

Liczba rodzin, firm oraz instytucji przystępujących do programu stale się powiększa. Dzięki systematycznej pomocy w postaci licznych zniżek (np. na zakupy, paliwo, bilety do kina, basen), które oferują podmioty z wielu branż, program Karty Dużej Rodziny wpływa na polepszenie życia polskich rodzin.

Czy zatem warto wyrobić sobie Kartę Dużej Rodziny? Biorąc pod uwagę ww. przywileje - oczywiście, że tak!

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 5 grudnia 2014 r. o Karcie Dużej Rodziny ( Dz.U.2020.1348 )

Aktualne informacje na temat dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej w czasie trwania koronawirusa znajdą Państwo na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Starostwa Powiatowego w Cieszynie oraz Powiatu Cieszyńskiego.

„Projekt finansowany z budżetu Państwa, realizowany przez Powiat Cieszyński”

Wykaz artykułów:

1. Zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego członków rodziny

2. Opieka nad dziećmi do lat trzech

3. Przesłanki ubezwłasnowolnienia całkowitego na gruncie obowiązującego prawa

4. Kradzież. Przestępstwo czy wykroczenie?

5. Odmowa prawa do świadczenia pielęgnacyjnego

6. Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy- co należy wiedzieć?

7. Ubezpieczenie dzieci w szkole

8. Spadki. Od czego zacząć?

9. Gwarancja a rękojmia za wady rzeczy

10. Nieodpłatne świadczenia prawne

11. Konsekwencje ustalenia stosunku pracy

12. Świadczenia przysługujące obywatelom Ukrainy

13. Eksmisja w trybie tzw. ustawy przemocowej

14. Podwyższenie alimentów na dziecko

15. Małoletni świadek w procesie karnym

Zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego członków rodziny

Fakt zgłoszenia danej osoby do ubezpieczenia zdrowotnego odgrywa bardzo istotną rolę w ustaleniu prawa tej osoby do korzystania ze świadczeń przysługujących w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego.

Osoba objęta obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym ma obowiązek zgłosić do NFZ członków swojej rodziny, jeżeli spełniają oni warunki określone w ustawie. Osoby, które do ubezpieczenia zdrowotnego zgłaszane są za pośrednictwem płatnika (np. pracownicy, których zgłasza pracodawca), informują tegoż płatnika o członkach rodziny podlegających zgłoszeniu do ubezpieczenia zdrowotnego w terminie 7 dni od dnia zaistnienia okoliczności powodujących konieczność dokonania zgłoszenia (np. w terminie 7 dni od daty urodzenia się dziecka). Członkowie rodziny uzyskują prawo do świadczeń opieki zdrowotnej od dnia zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego.

W przypadku członków rodziny do objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym wystarczy zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego przez jedną osobę podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego, z tym że wnuki mogą zostać zgłoszone tylko w przypadku, gdy żaden z rodziców nie podlega obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego na podstawie art. 66 ust. 1 ustawy[1] lub nie jest osobą uprawnioną do świadczeń opieki zdrowotnej na podstawie przepisów o koordynacji z tytułu wykonywania pracy lub pracy na własny rachunek albo ubezpieczeniu dobrowolnemu.  Jeśli zatem każdy z rodziców dziecka jest ubezpieczony, np. jako pracownik, to dla uzyskania przez dziecko ubezpieczenia zdrowotnego wystarczające jest zgłoszenie go do ubezpieczenia tylko przez jednego z rodziców. 

Osobami podlegającymi obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego są m.in. pracownicy, zleceniobiorcy, osoby prowadzące pozarolniczą działalność, jak również osoby uprawnione do emerytury lub renty. Posiadanie tytułu do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego wyłącza podleganie temu ubezpieczeniu jako członek rodziny osoby ubezpieczonej.

Zgłoszenie dzieci do ubezpieczenia zdrowotnego

Dziecko zgłaszają do ubezpieczenia zdrowotnego jego rodzice (matka lub ojciec), jak również współmałżonek matki lub ojca. Dziecko mogą także zgłosić do ubezpieczenia zdrowotnego dziadkowie (babcia lub dziadek). Dziecko przysposobione zgłasza do ubezpieczenia osoba, która je przysposobiła. Dziecko może być również zgłoszone do ubezpieczenia przez inną osobę, która prawnie sprawuje nad nim opiekę, a także przez rodziców zastępczych w ramach rodziny zastępczej. Dziecko, które posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub inne traktowane na równi[2] – zgłaszane jest do ubezpieczenia jako członek rodziny, bez względu na wiek. Dzieci mogą być zgłoszone do ubezpieczenia jako członkowie rodziny tylko do ukończenia 18 lat. Jeśli dziecko uczy się lub studiuje, to podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu przez okres nauki, nie dłużej jednak niż do ukończenia 26 lat. Przy czym należy pamiętać, że student, który ukończył 26 lat, podlega zgłoszeniu do ubezpieczenia zdrowotnego tylko wtedy, gdy nie ma żadnych innych tytułów rodzących obowiązek tego ubezpieczenia, takich jak umowa o pracę, zlecenia, czy prowadzenie w własnej działalności.

Małżonek

Ubezpieczony może zgłosić do ubezpieczenia zdrowotnego swojego małżonka. Małżonek może być tak długo zgłoszony do ubezpieczenia zdrowotnego przez współmałżonka jako członek rodziny, dopóki nie będzie miał własnego tytułu do ubezpieczenia zdrowotnego. W sytuacji, gdy małżonkowie się rozwiodą, nie mogą być zgłoszeni jako członkowie rodziny. Przy czym należy pamiętać, że status członka rodziny małżonek zachowuje nie tylko przez cały czas trwania małżeństwa, jak również w trakcie sprawy rozwodowej oraz po wydaniu wyroku rozwodowego aż do jego uprawomocnienia. Po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego należy więc dokonać wyrejestrowania rozwiedzionego małżonka z ubezpieczenia.

Prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego warunkiem zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego rodziców i dziadków

Ubezpieczony zgłasza do ubezpieczenia zdrowotnego jako wstępnych, swoich rodziców i dziadków, pod warunkiem, że prowadzi z nimi wspólne gospodarstwo domowe. Za wspólne prowadzenie gospodarstwa domowego rozumie się nie tylko wspólne zamieszkiwanie określonych osób, ale związane z tym wspólne zaspokajanie potrzeb życiowych, w tym wzajemną ścisłą współpracę w załatwianiu codziennych spraw związanych z prowadzeniem domu, niezarobkowanie i pozostawanie w związku z tym na całkowitym lub częściowym utrzymaniu osoby, z którą się gospodarstwo domowe prowadzi, a wszystko to dodatkowo uzupełnione powinno być cechami stałości, które tego typu sytuację charakteryzują.

Osoby bezrobotne

Posiadanie statusu osoby bezrobotnej wyklucza możliwość zgłoszenia takiej osoby jako członka rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego. Osoby te podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu, o ile nie podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu. Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego powstaje z dniem uzyskania statusu bezrobotnego, a wygasa z dniem utraty tego statusu. W związku z tym bezrobotny, który nie podlega obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu, powinien zostać zgłoszony do tego ubezpieczenia przez powiatowy urząd pracy. Osobą bezrobotną w rozumieniu przepisów jest tylko ta osoba, która została zarejestrowana jako osoba bezrobotna w powiatowym urzędzie pracy. Zatem nie podlega obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego osoba, która nigdzie nie pracuje, ale nie jest zarejestrowana w powiatowym urzędzie pracy jako osoba bezrobotna.

Zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego

Zgłoszenia członka rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego dokonuje się za pośrednictwem płatnika składek. Ubezpieczony składa u płatnika składek wniosek o objęcie ubezpieczeniem członka rodziny. W przypadku pracowników płatnikiem składek jest pracodawca, a w przypadku zleceniobiorców – zleceniodawca. Natomiast osoba prowadząca działalność jest sama za siebie płatnikiem składek i sama musi przekazać do ZUS dokumenty o objęcie ubezpieczeniem zdrowotnym członków rodziny. Płatnicy składek są zobowiązani do sporządzenia i przekazania do ZUS zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego członka rodziny w terminie 7 dni od dnia powstania uprawnień członka rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego. Płatnik składek ma także obowiązek zgłosić w ZUS wyrejestrowanie członka rodziny z ubezpieczenia. Ubezpieczony jest zobowiązany powiadomić płatnika składek o utracie uprawnień członka rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego, np. zostanie zatrudniony na podstawie umowy o pracę.

Prawo do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego osoby objętej obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym i członków jej rodziny ustaje po upływie 30 dni od dnia wygaśnięcia obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego. Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego wygasa np. w związku z ustaniem stosunku pracy (w przypadku pracowników), utratą statusu bezrobotnego (w przypadku bezrobotnych), utratą prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (w przypadku rencistów), zakończeniem lub zawieszeniem prowadzenia działalności gospodarczej (w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność).

Osoba, która przestała podlegać obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu i w konsekwencji została wyrejestrowana z ubezpieczenia zdrowotnego, jest zatem – w zakresie dostępu do świadczeń – jeszcze przez 30 dni traktowana jak osoba ubezpieczona. Oznacza to, że świadczenia opieki zdrowotnej udzielone tej osobie (oraz członkom jej rodziny) w okresie tych 30 dni są nadal finansowane przez NFZ. Jeżeli w ciągu 30 dni od wygaśnięcia obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego osoba, której ubezpieczenie wygasło, nie zostanie objęta obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym z jakiegokolwiek tytułu, jak też nie zawrze z NFZ umowy dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego, to świadczenia opieki zdrowotnej udzielone tej osobie (oraz członkom jej rodziny, którzy byli przez nią zgłoszeni do ubezpieczenia zdrowotnego) finansowane na koszt tej osoby.

Dodatkowo wspomnieć należy, że prawo do świadczeń w ramach ubezpieczenia zdrowotnego przez okres dłuży niż 30 dni od daty wygaśnięcia ubezpieczenia zdrowotnego przysługuje osobom, które ukończyły szkołę ponadpodstawową lub wyższą. Prawo do świadczeń opieki zdrowotnej dla osób, które ukończyły szkołę ponadpodstawową, wygasa bowiem dopiero po upływie 6 miesięcy od dnia zakończenia nauki lub skreślenia z listy uczniów, natomiast wspomniane prawo dla osób, które ukończyły szkołę wyższą, wygasa po upływie 4 miesięcy od dnia ukończenia studiów lub studiów doktoranckich albo skreślenia z listy studentów lub uczestników studiów doktoranckich.

Radca Prawny

Kinga Hanusek-Bąk

[1] Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych

[2] Na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności traktowane jest orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 2 oraz o niezdolności do samodzielnej egzystencji, ustalone na podstawie art. 13 ust. 5 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Opieka nad dziećmi do lat trzech

Nie każdy rodzic jest świadomy, że żłobek nie jest jedyną możliwą formą zapewnienia opieki dla dzieci poniżej 3 lat. Kwestię tę szczegółowo reguluje ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi do lat trzech. Ustawa  przewiduje następujące formy opieki nad dziećmi: żłobek, klub dziecięcy, dzienny opiekun i niania. Wszystkie te formy mają świadczyć kompleksową opiekę nad dzieckiem od 20 tygodnia życia do lat trzech, a w szczególnych przypadkach gdy niemożliwe lub utrudnione jest objęcie dziecka wychowaniem przedszkolnym do lat czterech oraz realizują funkcje: opiekuńczą, wychowawczą oraz edukacyjną. 

Żłobek

Żłobek sprawuje opiekę nad dziećmi od 20 tygodnia życia, która świadczona jest przez wykwalifikowany personel, w pomieszczeniach specjalnie do tego celu przystosowanych. W żłobku odbywa się całodzienna opieka nad dzieckiem, w wymiarze maksymalnie 10 godzin dziennie. W szczególnie uzasadnionych przypadkach istnieje możliwość przedłużenia opieki za dodatkową opłatą na wniosek rodzica dziecka. Godziny pozostawania dzieci w żłobku są uzgadniane indywidualnie z rodzicami i elastycznie dopasowywane do trybu ich pracy (w podpisywanych umowach: żłobek - rodzice), co ma swoje odzwierciedlenie w godzinach pracy żłobka. Do podstawowych zadań żłobka, zgodnie z art. 10 ustawy, należy: zapewnienie dziecku opieki w warunkach bytowych zbliżonych do warunków domowych, zagwarantowanie mu właściwej opieki pielęgnacyjnej oraz edukacyjnej poprzez prowadzenie zajęć zabawowych z elementami edukacji z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb dziecka oraz zajęć opiekuńczo-wychowawczych i edukacyjnych uwzględniających rozwój psychomotoryczny dziecka, właściwy do wieku dziecka. Skład zatrudnionego w danym żłobku personelu musi być dostosowany do liczby dzieci będących pod opieką żłobka. Jeden opiekun może sprawować opiekę nad maksymalnie ośmiorgiem dzieci. W przypadku gdy w grupie znajduje się dziecko niepełnosprawne, dziecko wymagające szczególnej opieki lub takie, które nie ukończyło pierwszego roku życia, liczba dzieci przypadających na jednego opiekuna zmniejsza się do pięciorga. Zakłada się, że w żłobku, w którym sprawowana jest opieka nad ponad 20 dziećmi, powinna być zatrudniona przynajmniej jedna pielęgniarka lub położna. Opiekunem w żłobku może być m.in. osoba mająca dyplom pielęgniarki, położnej, opiekunki dziecięcej, nauczyciela wychowania przedszkolnego, nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej lub pedagoga opiekuńczo-wychowawczego, pedagoga społeczno-wychowawczego, pedagoga wczesnej edukacji lub terapeuty pedagogicznego. Oprócz opiekunów opiekę nad dziećmi mogą sprawować uprzednio przeszkoleni wolontariusze. Opiekun prowadzący zajęcia w żłobku współpracuje z rodzicami dzieci uczęszczających na zajęcia, w szczególności przez prowadzenie konsultacji i udzielanie porad rodzicom w zakresie pracy z dziećmi. Lokal, w którym tworzony i prowadzony jest żłobek, musi posiadać co najmniej jedno pomieszczenie. W żłobku zapewnia się dzieciom możliwość higienicznego spożywania posiłków oraz miejsce na odpoczynek dla dzieci.

Klub dziecięcy

Klub dziecięcy tym różni się od żłobka, że jest to placówka dla dzieci w wieku od roku do trzech lat (w wyjątkowych przypadkach do czterech lat). Klub dziecięcy to instytucja mniejsza i bardziej kameralna niż żłobek – może mieć nie więcej niż 30 miejsc. W klubie dziecięcym, podobnie jak w żłobku, zapewnia się opiekę nad dzieckiem w wymiarze do 10 godzin dziennie względem każdego dziecka. W szczególnie uzasadnionych przypadkach wymiar opieki w klubie dziecięcym może być, na wniosek rodzica dziecka, wydłużony, za dodatkową opłatą. Placówka ta jest prowadzona przez osobę mającą kwalifikacje zawodowe takie jak opiekun w żłobku; identyczne są też wymagania dotyczące liczby dzieci przypadających na jednego opiekuna. W klubie dziecięcym - tak jak w żłobku - dzieci mają zapewnioną opiekę, a ponadto prowadzone są z nimi zajęcia zabawowe z elementami edukacji. Lokal, w którym tworzony i prowadzony jest klub dziecięcy, musi posiadać co najmniej jedno pomieszczenie. Dzieciom - podobnie jak w żłobkach - należy zapewnić higieniczne warunki spożywania posiłków.

Prowadzenie żłobka lub klubu dziecięcego jest działalnością regulowaną w rozumieniu ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców i wymaga wpisu do rejestru żłobków i klubów dziecięcych, prowadzonego przez wójta, burmistrza lub prezydenta  miasta właściwego ze względu na miejsce prowadzenia żłobka lub klubu dziecięcego. W rejestrze żłobków i klubów dziecięcych można znaleźć bardzo dużo ważnych dla rodzica informacji o klubie dziecięcym – w szczególności dane adresowe klubu dziecięcego, informacje o podmiocie, który tę instytucję prowadzi, dane kontaktowe, czyli adres e-mail i numer telefonu do klubu dziecięcego, informacje o godzinach otwarcia instytucji, wysokości opłat, informację, czy klub dziecięcy jest dostosowany do potrzeb dzieci niepełnosprawnych, jak również informację o liczbie miejsc i liczbie dzieci zapisanych – co ułatwia szybką weryfikację, czy w danej instytucji są jeszcze wolne miejsca.

Dzienny opiekun

Dzienny opiekun, to forma opieki nad dziećmi od 20 tygodnia życia do lat trzech (wyjątkowo - w przypadkach wskazanych w ustawie - do czterech lat), prowadzona przez osobę fizyczną w lokalu, do którego posiada tytuł prawny (podmiot zatrudniający dziennego opiekuna może udostępnić lub wyposażyć lokal w celu sprawowania opieki przez dziennego opiekuna). Zorganizowanie opieki sprawowanej przez dziennego opiekuna nie wymaga tak dużych nakładów finansowych, tak jak np. w przypadku utworzenia żłobka czy klubu dziecięcego. Opieka jest sprawowana w warunkach domowych, a czas sprawowania opieki przez dziennego opiekuna efektywniej dopasowany do czasu pracy rodziców.

Dziennym opiekunem może być osoba prowadząca działalność na własny rachunek albo zatrudniana przez podmioty, o których mowa w art. 8 ust. 1 ustawy (jednostki samorządu terytorialnego – gminy, powiaty, województwa, instytucje publiczne, osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki nieposiadające osobowości prawnej), na podstawie umowy o pracę albo umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Gmina ustala w drodze uchwały rady gminy maksymalną wysokość wynagrodzenia dziennego opiekuna. Rodzice ponoszą opłaty za pobyt oraz wyżywienie dzieci u dziennego opiekuna. Dzienny opiekun podlega obowiązkowi ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy sprawowaniu opieki. Podmiot zatrudniający dziennego opiekuna jest zobowiązany do zawarcia umowy ubezpieczenia dziennego opiekuna od odpowiedzialności cywilnej oraz opłacania i finansowania składki na to ubezpieczenie. Dzienny opiekun może mieć pod opieką maksymalnie do pięcioro dzieci, a w przypadku gdy choć jedno dziecko pozostające pod opieką nie przekroczyło pierwszego roku życia lub jest niepełnosprawne i wymaga szczególnej opieki, maksymalnie nad trojgiem dzieci. Do podstawowych zadań dziennego opiekuna należy: zapewnienie dziecku opieki w warunkach bytowych zbliżonych do warunków domowych, zagwarantowanie mu właściwej opieki pielęgnacyjnej oraz edukacyjnej poprzez prowadzenie zajęć zabawowych z elementami edukacji z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb dziecka oraz zajęć opiekuńczo-wychowawczych i edukacyjnych uwzględniających rozwój psychomotoryczny dziecka.

Niania

Niania to forma opieki indywidualnej nad dziećmi od 20 tygodnia życia do lat trzech sprawowana w miejscu zamieszkania dziecka przez zatrudnioną w tym celu osobę na podstawie umowy o świadczenie usług (tzw. umowy uaktywniającej), do której stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące umowy zlecenia. Niania sprawuje opiekę indywidualną, co oznacza, że opiekuje się tylko jednym dzieckiem lub rodzeństwem, w pełni uwzględniając potrzeby każdego z nich. Dzięki temu dzieci są nie tylko bezpieczne, ale również rozwijają się psychofizycznie w warunkach domowych. Rodzice, którzy chcą skorzystać z tej formy opieki dla swoich dzieci, podpisaną z nianią umowę zgłaszają do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Za nianię, składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe oraz na ubezpieczenie zdrowotne, opłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych - od podstawy stanowiącej kwotę nie wyższą niż 50% wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonego zgodnie z przepisami o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, oraz rodzic (płatnik składek) - od podstawy stanowiącej kwotę nadwyżki nad kwotą 50% minimalnego wynagrodzenia- na zasadach określonych w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych oraz w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Radca prawny

Kinga Hanusek-Bąk

Przesłanki ubezwłasnowolnienia całkowitego na gruncie obowiązującego prawa

Kwestia ubezwłasnowolnienia całkowitego została uregulowana przez prawodawcę w art. 13 kodeksu cywilnego. Przepis, o którym mowa powyżej brzmi następująco:

paragraf 1 Osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.

paragraf 2 Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską.

Już na samym wstępie można w tym wypadku zauważyć, iż ubezwłasnowolnić całkowicie można jedynie osobę, która ukończyła lat 13. Przesłanka ta wynika oczywiście z faktu, iż osoby, które nie osiągnęły lat 13 nie posiadają zdolności do czynności prawnych. Ciężko więc w wypadku takich osób mówić o orzeczeniu ubezwłasnowolnienia zarówno całkowitego jak i częściowego.

Oprócz kwestii wieku ustawodawca wskazuje również kolejne przesłanki. Jest to choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy bądź też innego rodzaju zaburzenia psychiczne. Ustawodawca zwraca w tym wypadku szczególną uwagę na problemy wynikające z nadużywania alkoholu bądź też narkotyków. Ustawodawca w ten sposób daje możliwość reagować najbliższym na problemy z jakimi zmagają się ich bliscy, a o których często oni sami nie zdają sobie sprawy ze względu na stan w jakim się znajdują.

Ustawodawca uregulował przepisy dotyczące postępowania o ubezwłasnowolnienie w art. 544-560 kodeksu postępowania cywilnego. Dzięki tym regulacjom ustawodawca między innymi wskazał kto jest uprawnionym do zainicjowania postępowania o ubezwłasnowolnienie. W kodeksie postępowania cywilnego wskazano następująco: małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, krewni w linii prostej oraz rodzeństwo, oraz przedstawiciel ustawowy takiej osoby. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę, że postępowanie o ubezwłasnowolnienie toczy się z udziałem prokuratora. Celem zainicjowania postępowania w zakresie ubezwłasnowolnienia należy wystosować wniosek do Sądu Okręgowego. To właśnie do Sądów Okręgowych należy właściwość rozpoznania takich spraw. Konkretny Sąd Okręgowy ustalany jest na podstawie miejsca zamieszkania osoby, której tyczy się wniosek, a w przypadku braku miejsca zamieszkania jest to sąd miejsca pobytu takiej osoby.

W trakcie przebiegu postępowania dotyczącego ubezwłasnowolnienia koniecznym jest wysłuchanie osoby, której dotyczy wniosek. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na fakt, iż wysłuchanie nie jest tym samym co przesłuchanie. Wysłuchanie ma na celu umożliwić osobie, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie zajęcie stanowiska w tej sprawie. Mając na uwadze fakt, iż czynność ta jest obligatoryjna i nie może zostać pominięta przez Sąd w przypadku kiedy to stan zdrowia osoby, której dotyczy wniosek nie pozwala, albo w znacznym stopniu utrudnia osobiste stawiennictwo w Sądzie, Sąd wyznacza jednego sędziego, który jest częścią składu orzekającego celem przeprowadzenia wysłuchania w miejscu zamieszkania czy też pobytu.

W trakcie trwania postępowania Sąd może ustanowić również doradcę tymczasowego dla osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie. Może tego dokonać zarówno z urzędu, bądź też na wniosek uczestnika postępowania. Instytucja doradcy tymczasowego pozwoli zabezpieczyć „interesy” osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie na czas trwania rzeczonego postępowania.

Postępowanie w tym zakresie kończy się wydaniem postanowienia przez Sąd Okręgowy, które zostaje następnie przesłane do Sądu Opiekuńczego.

Aktualne informacje na temat dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w czasie trwania koronawirusa znajdą Państwo na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Starostwa Powiatowego w Cieszynie oraz Powiatu Cieszyńskiego

„Projekt finansowany z budżetu Państwa, realizowany przez Powiat Cieszyński”

Kradzież. Przestępstwo czy wykroczenie?

Kradzież należy do jednych z najstarszych i najbardziej powszechnych ujemnych zjawisk społecznych. Stanowi czyn zabroniony pod groźbą kary znajdując swoje uregulowania zarówno w kodeksie wykroczeń, jak i kodeksie karnym. Pojawia się zatem pytanie, kiedy mamy do czynienia z wykroczeniem, a kiedy już z przestępstwem? Otóż kradzież należy do tzw. czynów przepołowionych, co oznacza, że pewne kryterium, kryterium wartości skradzionego mienia decyduje o tym, czy dany czyn zostanie zakwalifikowany jako wykroczenie, czy też przestępstwo. Zgodnie z art. 119 § 1 kodeksu wykroczeń odpowiada za wykroczenie „Kto kradnie (…) cudzą rzecz ruchomą, jeżeli jej wartość nie przekracza 500 złotych (...)”. Z przepisu tego jasno wynika, że kradzież mienia do kwoty nieprzekraczającej 500 zł będzie stanowić wykroczenie zagrożone karą aresztu, karą ograniczenia wolności albo grzywny, z pewnymi wyjątkami.

W szczególnych okolicznościach ustawodawca wyłączył możliwość stosowania ww. przepisu. I tak, stosownie do art. 130 kodeksu wykroczeń czyn będzie stanowił przestępstwo niezależnie od wartości skradzionego mienia jeżeli:

1. przedmiotem czynu jest broń, amunicja, materiały lub przyrządy wybuchowe,
2. sprawca popełnia kradzież w sposób szczególnie zuchwały lub z włamaniem,
3. sprawca używa gwałtu na osobie albo grozi jego natychmiastowym użyciem, aby utrzymać się w posiadaniu zabranego mienia, a gdy chodzi o zabranie innej osobie mienia w celu przywłaszczenia, także wtedy, gdy sprawca doprowadza człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności.

Zatem zaistnienie którejkolwiek z wymienionych przesłanek eliminuje możliwość zastosowania przepisów kodeksu wykroczeń, co w konsekwencji skutkować będzie surowszą odpowiedzialnością na podstawie art. 278 § 1 kodeksu karnego, który przewiduje zagrożenie karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. W przypadku mniejszej wagi sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku (§3). Ustawodawca przewidział surowszą sankcję za czyn popełniony w sposób szczególnie zuchwały dodając do kodeksu karnego art. 278a popełnienie którego grozi odpowiedzialnością karna od 6 miesięcy do lat 8.

Do niedawna sprawcy kradzieży odpowiadali jak za wykroczenie niezależnie od wielości podjętych zachowań, jeżeli wartość skradzionego mienia nie przekraczała kwoty 500 zł. Dodany do kodeksu karnego art. 12 § 2 wprowadza nowe uregulowania dotyczące ciągłości  przestępstw, mające na celu wyeliminowanie sytuacji w której sprawcy kradzieży czuli się bezkarni. I tak, sprawca, który dopuszcza się dwóch lub więcej czynów w krótkich odstępach czasu, przy wykorzystaniu tej samej, albo takiej samej sposobności z których każde stanowi umyślne wykroczenie przeciwko mieniu odpowiada jak za przestępstwo jeżeli wartość skradzionego mienia przekracza kwotę 500 zł.

Aktualne informacje na temat dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w czasie trwania koronawirusa znajdą Państwo na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Starostwa Powiatowego w Cieszynie oraz Powiatu Cieszyńskiego

„Projekt finansowany z budżetu Państwa, realizowany przez Powiat Cieszyński”

Odmowa prawa do świadczenia pielęgnacyjnego

Częstym problem, z jakim borykają się beneficjenci darmowego poradnictwa obywatelskiego jest otrzymywanie decyzji  odmawiającej  prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudniania lub innej pracy zarobkowej z tytułu opieki sprawowanej nad osobą u której niepełnosprawność powstała po 18 roku życia. Jak organy administracyjne motywują swoją decyzję i czy słusznie?

Organy administracji powołując się  na przesłanki wskazane w art. 17 ust 1 b rzeczonej ustawy, jednocześnie wskazują na znajomość wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 roku sygn. akt K 38/13, w którym  to stwierdzono, że art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osoba niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności jest niezgodny z art. 32 ust.1 Konstytucji RP. Mimo tego wydają decyzję odmowną motywując to tym, iż  Wyrok Trybunału nie oznacza usunięcia  kryterium, o którym mowa w art. 17 ustawy, z ustawy.

Zdaniem organów wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie kreuje nowego prawa do żądania świadczenia przez opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, jeżeli niepełnosprawność ich podopiecznych powstała już po okresie dzieciństwa. Organ wskazuje w swojej decyzji, że wykonanie wyroku Trybunału wymaga podjęcia niezbędnych oraz niezwłocznych działań ustawodawczych prowadzących do przywrócenia równego traktowania opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych . Dalej wywodzi, że Trybunał Konstytucyjny nie eliminuje z obrotu prawnego przesłanki o której mowa w art. 17 ust.1b ustawy o świadczeniach rodzinnych, a więc nie deroguje tego przepisu.  Wskazuje się, że wykonanie wyroku Trybunału wymaga podjęcia niezbędnych oraz niezwłocznych działań ustawodawczych prowadzących do równego traktowania opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych.

Takie stanowisko należy uznać, za błędne.

Kwestię ta rozstrzygał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie, w wyroku z dnia 9 kwietnia 2019 r. do sygn. akt III SA/Kr 169/19. Wskazuje on tam na wadliwość stanowiska organów administracji samorządowej w przedmiocie do skutków prawnych orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego

 „Nie było i nie jest dopuszczalne wydanie decyzji administracyjnej na podstawie literalnego brzmienia art. 17 ust. 1b ustawy z 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, albowiem z uwagi na wejście w życie od dnia 23 października 2014 r. orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r. o sygn. akt K 38/13 art. 17 ust. 1b nie może być stosowany w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności”.

W swoim uzasadnieniu Wojewódzki Sąd Administracyjny wskazuje, że „treść Konstytucji RP jednoznacznie zobowiązuje więc organy administracyjne do bezwzględnego stosowania orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, w tym wypadku bezwzględnego stosowania przytoczonego wyżej orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r. o sygn. akt K 38/13, obowiązującego od dnia 23 października 2014 r. Sąd podkreśla, że zgodnie z przytoczoną treścią Konstytucji RP, obowiązek stosowania dotyczy orzeczenia TK w rozumieniu rozstrzygnięcia, sentencji wyroku Trybunału Konstytucyjnego, a nie uzasadnienia tego orzeczenia”.

Dla organów administracyjnych istotnym jest to, że:

- po pierwsze: nie jest dopuszczalne wydanie decyzji administracyjnej po wejściu w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, na podstawie przepisu w takim jego kształcie normatywnym, który Trybunał uznał za niezgodny z Konstytucją RP, co oznacza, że w niniejszej sprawie nie było i nie jest dopuszczalne wydanie decyzji administracyjnej na podstawie literalnego brzmienia art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych, albowiem z uwagi na wejście w życie od dnia 23 października 2014 r. orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r. o sygn. akt K 38/13 art. 17 ust. 1b nie może być stosowany w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności;

- po drugie: uzasadnienie nie stanowi treści rozstrzygnięcia, jak również nie zastępuje go, a jedynie zawiera argumentację mającą przemawiać za wydanym rozstrzygnięciem, dlatego brak jest podstaw prawnych do uznania, aby stanowiło w jakimkolwiek zakresie uzupełnienie rozstrzygnięcia.

Mając powyższe na uwadze należy zachęcać strony do składania odwołania od decyzji organów administracji w przedmiocie odmowy prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudniania lub innej pracy zarobkowej z tytułu opieki sprawowanej nad osoba, której niepełnosprawność powstała po 18 roku życia.

Aktualne informacje na temat dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w czasie trwania koronawirusa znajdą Państwo na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Starostwa Powiatowego w Cieszynie oraz Powiatu Cieszyńskiego

„Projekt finansowany z budżetu Państwa, realizowany przez Powiat Cieszyński”

Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy- co należy wiedzieć?

Warunki nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, reguluje art. 57 i następne ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zwanej dalej ustawą emerytalną.

Zgodnie z tymi przepisami, renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje osobie, która spełnia łącznie następujące warunki:

1. jest niezdolna do pracy;
2. ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;
3. niezdolność do pracy powstała w okresach wskazanych w 57 ust. 1 pkt 3 ustawy, czyli w wymienionych w tym przepisie okresach składkowych i nieskładkowych oraz w okresach pobierania świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego określonych w przepisach o świadczeniach rodzinnych lub zasiłku dla opiekuna określonego w przepisach o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów;
4. nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

1. Warunek wystąpienia niezdolności do pracy

Niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, przy czym:

• całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy,
• natomiast częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych (art. 12 ustawy emerytalnej).

Przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się: stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, a także możliwość  wykonywania  dotychczasowej  pracy  lub  podjęcia  innej  pracy  oraz  celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

W postępowaniu przed organem rentowym oceny niezdolności do pracy, jej stopnia oraz innych wymaganych w tym zakresie ustaleń, dokonuje w formie orzeczenia lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Od orzeczenia lekarza orzecznika, ubezpieczonemu przysługuje sprzeciw do komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, który należy złożyć w terminie 14 dni od dnia doręczenia tego orzeczenia, za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS właściwej ze względu na miejsce zamieszkania ubezpieczonego. W praktyce często zdarza się, że ubezpieczeni nie wnoszą sprzeciwu od orzeczenia lekarza orzecznika do komisji lekarskiej kierując się tym, że możliwość wniesienia sprzeciwu jest ich uprawnieniem a nie obowiązkiem, co wywołuje negatywne skutki w postępowaniu odwoławczym od decyzji ZUS do sądu. Dlatego istotnym jest, że w przypadku gdy lekarz orzecznik stwierdzi, iż ubezpieczony nie jest niezdolny do pracy lub dokona niewłaściwej oceny, to należy wnieść sprzeciw od tego orzeczenia do komisji lekarskiej ZUS w terminie 14 dni od daty jego doręczenia. W przypadku bowiem braku sprzeciwu, orzeczenie to będzie stanowiło podstawę do wydania decyzji przez ZUS, a odwołanie do sądu od tej decyzji, oparte wyłącznie na zarzutach dotyczących tego orzeczenia zostanie przez sąd odrzucone.

2. Warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego

Art. 58 ustawy emerytalnej uzależnia długość okresu składkowego od wieku, w którym ubezpieczony stał się niezdolnym do pracy. Ustawodawca bierze tu pod uwagę wynikającą z wieku możliwość podlegania ubezpieczeniom rentowym i emerytalnemu. Zgodnie z tym przepisem warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej:

1. 1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;
2. 2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat;
3. 3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat;
4. 4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat;
5. 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30.

Jeżeli ubezpieczony nie osiągnął okresu składkowego i nieskładkowego, o którym mowa powyżej, warunek posiadania wymaganego okresu uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej lub w szkole wyższej oraz do dnia powstania niezdolności do pracy miał, bez przerwy lub z przerwami nieprzekraczającymi 6 miesięcy, okresy składkowe i nieskładkowe, nawet jeśli okresy te łącznie były krótsze niż 1 rok.

Warunek posiadania wskazanego wyżej okresu składkowego i nieskładkowego nie jest wymagany od ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy jest spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy. W związku z tym nawet w razie niewielkiego stażu pracy ubezpieczony, który stał się niezdolny do pracy w wyniku wypadku w drodze do lub z pracy, ma możliwość uzyskania renty.

Podkreślić należy, że w stosunku do osób, u których niezdolność do pracy powstała po ukończeniu 30 lat, wprowadzono dodatkowy warunek, a mianowicie by okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący łącznie co najmniej 5 lat, przypadał w ciągu ostatniego 10-lecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy.

Przy czym do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej, renty rodzinnej oraz okresów pobierania świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego określonych w przepisach o świadczeniach rodzinnych lub zasiłku dla opiekuna określonego w przepisach o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Spełnienie powyższego warunku nie jest wymagane od ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy, o którym mowa w art. 6 ustawy emerytalnej, wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy. Podkreślić należy, że do wymaganego w tym przypadku okresu nie wlicza się w ogóle okresów nieskładkowych, chodzi tu wyłącznie o okresy składkowe i to wyłącznie te okresy składkowe, które zostały wymienione w art. 6 ustawy emerytalnej.

3. Chwila powstania niezdolności do pracy

Niezbędną przesłanką nabycia prawa do renty jest również to, aby niezdolność do pracy powstała w okresach wskazanych w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy, czyli w wymienionych w tym przepisie okresach składkowych i nieskładkowych oraz w okresach pobierania świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego określonych w przepisach o świadczeniach rodzinnych lub zasiłku dla opiekuna określonego w przepisach o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe  albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów;

Warunek wykazania, że niezdolność do pracy powstała w powyższych okresach nie jest wymagany od ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy. Nie jest jednak możliwe nabycie przez taką osobę prawa do renty bez wykazania wymaganego 5-letniego okresu składkowego i nieskładkowego, przypadającego w ostatnim w 10-leciu poprzedzającym złożenie wniosku o świadczenie lub powstanie niezdolności do pracy.

Natomiast ubezpieczony całkowicie niezdolny do pracy, legitymujący się okresem wyłącznie składkowym w rozmiarze co najmniej 25 lat kobieta lub 30 lat mężczyzna zwolniony jest przy ubieganiu się o rentę z obowiązku wykazywania zarówno tego, że niezdolność do pracy powstała w wymienionych wyżej okresach lub nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ich ustania, jak i tego, że posiada wymagany 5-letni okres składkowy i nieskładkowy przypadający w ostatnim w 10-leciu poprzedzającym złożenie wniosku o świadczenie lub powstanie niezdolności do pracy.

4. Warunek braku ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub niespełniania warunków do jej uzyskania.

Osobie, która ma ustalone prawo do emerytury bądź spełnia warunki do jej uzyskania, nie może być przyznane prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. Chodzi tu o każdą emeryturę przysługującą z funduszu ubezpieczeń społecznych na podstawie ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS. Nie ma przy tym znaczenia, czy osoba mająca ustalone prawo do emerytury pobiera to świadczenie, czy też wypłata tego świadczenia została zawieszona.

Należy przy tym również wyraźnie podkreślić, że powyższy warunek dotyczy wyłącznie renty z tytułu niezdolności do pracy z ogólnego stanu zdrowia, natomiast nie dotyczy tzw. renty wypadkowej.

Wniosek o rentę można złożyć osobiście lub przez pełnomocnika w dowolnej jednostce organizacyjnej ZUS pisemnie lub ustnie do protokołu lub za pośrednictwem: operatora pocztowego, polskiego urzędu konsularnego w formie dokumentu elektronicznego przez PUE. Jeśli wniosek zostanie złożony w jednostce organizacyjnej ZUS, która nie jest właściwa ze względu na miejsce zamieszkania ubezpieczonego, zostanie on przesłany do właściwego oddziału ZUS.

Wniosek należy złożyć przed zamierzonym terminem przejścia na rentę z tytułu niezdolności do pracy, nie później niż 30 dni przed ustaniem prawa do zasiłków chorobowych lub świadczeń rehabilitacyjnych lub wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy.

Wniosek powinien być złożony na przewidzianym dla takiego wniosku formularzu ERN, dostępnym w każdej jednostce organizacyjnej ZUS oraz na stronie internetowej ZUS.

Do wniosku należy dołączyć:

1. zaświadczenie o stanie zdrowia OL -9, wystawione nie wcześniej niż na miesiąc przed złożeniem wniosku,
2. dokumentację medyczną,
3. dokument potwierdzający datę urodzenia i inne dane osobowe,
4. informację dotycząca okresów składkowych i nieskładkowych na formularzu ERP-6,
5. dokumenty potwierdzające okresy składkowe i nieskładkowe m.in. okresy zatrudnienia, prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, służby wojskowej, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, urlopu wychowawczego, nauki w szkole wyższej i inne,
6. dokumenty potwierdzające osiągane wynagrodzenie,
7. wywiad zawodowy, jeżeli ubezpieczony pozostaje w zatrudnieniu,
8. kartę wypadku w drodze do pracy lub z pracy, jeśli ubezpieczony zgłasza wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy,
9. protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku lub kartę wypadku przy pracy, jeśli ubezpieczony zgłasza wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy,
10. decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej, wydaną przez państwowego inspektora sanitarnego, jeśli ubezpieczony zgłasza wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową,
11. od 1 stycznia 2022 r. do wniosku należy złożyć dodatkowo oświadczenie w sprawie świadczenie pielęgnacyjnego.

Wniosek rozpatruje organ rentowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej lub jednostka organizacyjna Zakładu wyznaczona przez Prezesa ZUS. Po analizie wniosku i załączonej dokumentacji oraz ewentualnym przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego organ rentowy wydaje decyzję w terminie 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

W przypadku odmowy przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, ubezpieczonemu przysługuje odwołanie, które należy wnieść pisemnie lub ustnie do protokołu, za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję, do sądu okręgowego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.

Odwołanie od decyzji składa się do Sądu Okręgowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania ubezpieczonego, ale za pośrednictwem organu który wydał zaskarżaną decyzję. Przykładowo, jeżeli ubezpieczony zamieszkuje w obszarze należącym do Sądu Okręgowego w Rybniku, a decyzję wydał ZUS odział w Nowym Sączu, to odwołanie składa się do Sądu Okręgowego w Rybniku za pośrednictwem ZUS odział w Nowym Sączu.

Postępowanie odwoławcze jest wolne od opłat.

Aktualne informacje na temat dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w czasie trwania koronawirusa znajdą Państwo na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Starostwa Powiatowego w Cieszynie oraz Powiatu Cieszyńskiego

„Projekt finansowany z budżetu Państwa, realizowany przez Powiat Cieszyński”

Ubezpieczenia dzieci w szkole

Z początkiem każdego roku szkolnego tysiące rodziców zarówno dzieci w wieku szkolnym jaki i przedszkolnym  otrzymują informację od wychowawców o możliwości bądź obowiązku ubezpieczenia dziecka w szkole. Często rodzice zadają sobie pytanie czy ubezpieczenie szkolne od następstw nieszczęśliwych wypadków (NNW) ucznia jest obowiązkowe albo czy trzeba płacić za ubezpieczenie w szkole czy można ubezpieczyć dziecko we własnym zakresie poza szkołą.

Sektor ubezpieczeń jest regulowany prawnie co dotyczy także ubezpieczeń dzieci. Ubezpieczenie uczniów i dzieci w placówkach przedszkolnych i żłobkach regulują przepisy prawne znajdujące się w Ustawie z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. nr 124, poz. 1152 z późn. zm).

Ponadto Komisja Nadzoru Finansowego opublikowała na swojej stronie internetowej 13 lipca 2017 roku Komunikat w sprawie ubezpieczeń NNW dzieci i młodzieży szkolnej. Przedmiotem badania i oceny Komisji Nadzoru Finansowego były miedzy innymi kwestie dotyczące zbadania przepisów prawnych pod kątem obowiązku ubezpieczenia dziecka w szkole oraz sposobu współpracy i rozliczeń finansowych pomiędzy branżą ubezpieczeń a dyrekcją i pracownikami placówek edukacyjnych. Zgodnie z przepisami, ubezpieczenie NNW dziecka w szkole nie jest obowiązkowe, co potwierdza  również Komunikat Ministerstwa Edukacji i Nauki z dnia 12.09.2019 r., w którym wskazano, że:

„ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków (NNW) dzieci i młodzieży szkolnej jest dobrowolne. Umowa w tym zakresie może być zawarta wyłącznie z woli rodziców. Dotyczy to zarówno nieszczęśliwych wypadków zaistniałych w czasie zajęć edukacyjnych realizowanych na terenie szkoły, jak i imprez oraz wycieczek szkolnych w kraju. Ponadto ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków za pośrednictwem szkoły nie jest obowiązkowe.

Jednocześnie rodzice powinni pamiętać, że:

• szkoła nie jest uprawniona do żądania zawarcia przez rodziców/opiekunów umowy ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków (NNW) i kosztów leczenia w przypadku uczestniczenia przez dziecko w wycieczkach krajowych,
• szkoła lub przedszkole nie może odmówić nieubezpieczonemu dziecku wyjazdu na wycieczkę krajową/klasowego wyjścia do kina,
• szkoła nie jest uprawniona do żądania od rodziców/opiekunów podpisywania oświadczeń, zgodnie z którymi odpowiedzialność szkoły za wypadek dziecka w szkole byłaby uzależniona od zawarcia przez rodziców/opiekunów umowy ubezpieczenia czy też od przystąpienia przez rodziców/opiekunów do ubezpieczenia grupowego,
• dyrektor szkoły, nauczyciel/opiekun grupy/klasy ponosi odpowiedzialność za skutki możliwych wypadków z udziałem uczniów zarówno podczas lekcji, jak również podczas wycieczki organizowanej przez szkołę – taka odpowiedzialność istnieje niezależnie od faktu objęcia uczniów ubezpieczeniem.

Warto jednak podkreślić, że jeśli uczniowie będą brali udział w wycieczce lub imprezie zagranicznej, wtedy ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków i kosztów leczenia jest obowiązkowe."

Podobnie jak w przypadku szkół, nie ma przewidzianego przepisami prawa obowiązku ochrony ubezpieczeniowej dzieci młodszych w przedszkolach i w żłobkach. Skorzystanie z propozycji placówki jest osobistą decyzją rodzica (opiekuna prawnego). Warto jednak rozważyć objęcie dziecka ubezpieczeniem NNW i  dostosować go do finansowych możliwości rodzica i odpowiednio dopasowanego zakresu ochrony dziecka.

Ubezpieczenie szkolne działa nie tylko w okresie roku szkolnego i nie tylko na terenie szkoły.  Odszkodowanie NNW jest wypłacane, jeśli do nieszczęśliwego wypadku dojdzie w czasie zajęć lekcyjnych i dodatkowych, w drodze do i ze szkoły, na wycieczkach i obozach szkolnych. Ochrona obejmuje ucznia również w czasie wakacji letnich, ferii zimowych i świątecznych przerw od nauki. Jednym słowem ubezpieczenie szkolne działa przez cały okres na jaki zawarto polisę. Niektóre ubezpieczenia NNW szkolne chronią też dziecko, kiedy przebywa np. na zagranicznych wakacjach. Co do zasady, każde ubezpieczenie szkolne jest zabezpieczeniem zdrowia i życia dziecka. Polisa gwarantuje więc wypłatę świadczeń w przypadku śmierci, wypadku, zdarzeń, urazów, trwałego uszczerbku na zdrowiu. O tym, jaki jest zakres ubezpieczenia decydują warunki umowy. Trzeba pamiętać, że oferty NNW szkolnego różnią się od siebie również sumą ubezpieczenia. Niska składka równoznaczna jest również z bardzo niską sumą ubezpieczenia i równie niskim odszkodowaniem. Wybierając polisę, koniecznie trzeba zwrócić uwagę na rodzaje świadczeń podstawowych, które mają chronić ubezpieczonego przed skutkami trwałego uszkodzenia ciała lub śmierci. Kolejną istotną kwestią jest to, czy polisa zapewni świadczenia szpitalne w ramach następstw nieszczęśliwego wypadku, a także jaką stawkę za 1% uszczerbku na zdrowiu proponuje ubezpieczyciel, a tu kwoty są bardzo zróżnicowane. Przed zawarciem polisy należy sprawdzić sumę ubezpieczenia i wysokość świadczeń przysługujących z tytułu określonego rodzaju zdarzeń losowych, a także zapoznać się z listą wykluczeń, czyli sprawdzić w jakich sytuacjach ubezpieczyciel odmówi wypłaty odszkodowania.

Podsumowując zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, co potwierdzają także komunikaty KNF i Ministerstwa Edukacji i Nauki, nie ma przymusu ubezpieczania dziecka w szkole. Ochrona dziecka w ramach ogólnej szkolnej polisy jest dobrowolnym wyborem każdego rodzica, a nauczyciele jak i kierownictwo placówek edukacyjnych nie mogą w żaden sposób zmuszać lub wywierać wpływu na przystąpienie przez rodziców do zaproponowanego przez palcówkę szkolną grupowego ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków dzieci i młodzieży szkolnej (zwanego NNW). Każdy rodzic ma możliwość samodzielnego ubezpieczenia NNW swojej pociechy. 

Aktualne informacje na temat dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w czasie trwania koronawirusa znajdą Państwo na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Starostwa Powiatowego w Cieszynie oraz Powiatu Cieszyńskiego

„Projekt finansowany z budżetu Państwa, realizowany przez Powiat Cieszyński”

Spadki. Od czego zacząć?

Prawników dosyć często odwiedzają osoby, które zostały spadkobiercami, albo mówiąc inaczej… zmarł bliski członek rodziny i pozostawił po sobie majątek, z którym nie wiadomo co zrobić, od czego zacząć, kto teraz jest jego właścicielem? W przypadku śmierci bliskiej osoby to nie są pytania, z którymi człowiek boryka się w pierwszej kolejności, ale najczęściej prędzej czy później każdy będzie musiał je sobie zadać i poszukać na nie odpowiedzi. Wyjaśniamy o co w tym wszystkich chodzi i od czego należy zacząć.

Przede wszystkim należy odpowiedzieć na pytanie czy zmarły pozostawił po sobie testament, czy też nie? Od tego zależy bowiem czy będziemy mieli do czynienia z dziedziczeniem testamentowym, czy też może z dziedziczeniem ustawowym.

Jeżeli ustalimy, że zmarły nazywany dalej spadkodawcą, nie pozostawił po sobie testamentu, to należy odpowiedzieć na pytanie, czy miał rodzinę i tu mamy pewne kręgi osób, które dziedziczą w pierwszej kolejności i w dalszej kolejności, jak to przewidział ustawodawca w ustawie Kodeks Cywilny, stąd dziedziczenie ustawowe (Dokładnie regulują to i opisują art. 931 i następne KC). Dopiero wówczas, kiedy spadkodawca postanowił rozporządzić za życia swoim majątkiem w formie testamentu, czyli podzielić majątek w przypadku swojej śmierci w inny sposób, niż wynika to z ustawy będziemy mieli do czynienia z dziedziczeniem testamentowym.

Biorąc pod uwagę kręgi spadkobierców czyli osoby, które dziedziczą po spadkodawcy, to w pierwszej kolejności do spadku powołani są dzieci i małżonek osoby zmarłej.

Po rodzicach w pierwszej kolejności dziedziczą dzieci. Jeśli w chwili śmierci rodzic pozostawał w związku małżeńskim, to wraz z dziećmi dziedziczy także małżonek, pod warunkiem, że małżonkowie nie byli w formalnej separacji, ani małżonkowie nie są byłymi małżonkami.

Małżonkowi przypada co najmniej ¼ części spadku. Zatem jeśli dzieci jest mniej niż czworo, wszyscy dziedziczą w częściach równych. Jeśli jest zaś rodzic miał co najmniej czwórkę dzieci, małżonek dziedziczy ¼ spadku, a pozostała jego część przypada dzieciom.

Każde z dzieci dziedziczy w częściach równych. Oczywiście nie dziedziczą te osoby, które zostały wydziedziczone, odrzuciły spadek, zrzekły się dziedziczenia lub zostały uznane za niegodnych dziedziczenia, ale to temat na inną okazję.

Jeżeli spadkodawca miał dzieci, ale dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych, a jeżeli dzieci tych dzieci nie dożyły otwarcia spadku to dziedziczą ich dzieci i tak dalej w dół, aż do ostatniej żyjącej osoby z danej linii dziedziczenia.

W przypadku braku dzieci, wnuków i dalszych dzieci tych wnuków, zwanych łącznie zstępnymi, spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice.

Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku. Jeżeli ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi połowę spadku.

W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy, cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych. Natomiast, jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych.

Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy.

Przykład wygląda następująco: jeżeli spadkodawca nigdy nie miał dzieci i załóżmy, że nie miał żony, to dziedziczyć powinni rodzice. Jeżeli rodzice lub jedno z rodziców nie żyje, to udział nieżyjącego rodzica w spadku przypada rodzeństwu spadkodawcy. Jeżeli ta osoba będąca powiedzmy bratem spadkodawcy nie dożyła otwarcia spadku, tj. zmarła przed spadkodawcą, ale miała dzieci, to te dzieci brata spadkodawcy dziedziczą w częściach równych udział, który przypadałby temu bratu, gdyby on dożył otwarcia spadku. Jeżeli brat dzieci nie miał, to dziedziczy pozostałe rodzeństwo.

Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa spadkodawcy lub ich zstępnych, udział spadkowy rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi połowę spadku.

Udział spadkowy małżonka, który dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem i zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy, wynosi połowę spadku.

W braku zstępnych spadkodawcy, jego rodziców, rodzeństwa i ich zstępnych, cały spadek przypada małżonkowi spadkodawcy.

W braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy; dziedziczą oni w częściach równych.

Jeżeli któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału spadku między zstępnych spadkodawcy, czyli analogicznie, jakby to było z rodzicami, z tym, że w miejsce rodzeństwa spadkodawcy wchodzi rodzeństwo rodziców spadkodawcy, a zatem wujkowie i ciocie.

W braku zstępnych tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.

W braku małżonka spadkodawcy i krewnych, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada w częściach równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku.

W braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, jako spadkobiercy ustawowemu. Jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu.

Cóż, powyższe wyliczenia wynikają wprost z ustawy i mogą wydawać się skomplikowane. Zawsze najlepiej jest sobie to rozrysować, tak jakby się rysowało drzewo genealogiczne. Niemniej jednak z dalszymi spadkobiercami będziemy mieli do czynienia stosunkowo rzadko i w przypadku braku dzieci i małżonka warto jest skonsultować dalsze kroki z prawnikiem.

Niemniej jednak, jeżeli już ustalimy krąg spadkobierców ustawowych w konkretnym przypadku, to należy udać się do Sądu, aby ten potwierdził nabycie spadku w tak zwanym postępowaniu „o stwierdzenie nabycia spadku”. W tym celu należy sporządzić stosowny wniosek do sądu rejonowego właściwego miejscowo dla ostatniego stałego miejsca zamieszkania spadkodawcy przed śmiercią. W tym wniosku należy wskazać o co się wnosi, tzn. kto i w jakiej części nabywa spadek naszym zdaniem, zgodnie z ustawą, a także należy wymienić wszystkie osoby, które dziedziczą po spadkodawcy, te osoby poza wnioskodawcą będą uczestnikami postepowania.

Wniosek należy opłacić opłatą sądową, a także do wniosku należy dołączyć dokumenty świadczące o czasie i miejscu zgonu spadkodawcy, a zatem będzie to akt zgonu, a także dokumenty świadczące o uprawnieniach spadkobierców do dziedziczenia, tj. akty urodzenia i małżeństwa potencjalnych spadkobierców. Sam wniosek należy złożyć do sądu w tylu egzemplarzach, ilu jest wymienionych uczestników postępowania plus jeden dla sądu. Przy czym załączniki do każdego odpisu wniosku także powinny być skompletowane, chociażby w formie kserokopii.

Alternatywną drogą postępowania, jest udanie się do notariusza, który sporządzi dokument pod nazwą „notarialnego poświadczenia dziedziczenia”. Tu sytuacja jest o tyle lepsza, że nie trzeba czekać na wyznaczenie terminu, jak w przypadku sądu, nie trzeba pisać wniosku, ani powielać jego egzemplarzy. Należy zadzwonić do notariusza i umówić się na wizytę, która powinna zakończyć całe postępowanie. Notariuszowi należy także jak w przypadku sądu przedstawić wszystkie dokumentu świadczące o śmierci spadkodawcy i stanowiące podstawę bycia spadkobiercą ustawowym. Problemem tej ścieżki postepowania może być w wielu przypadkach to, iż u notariusza muszą stawić się w tym samym czasie wszyscy potencjalni spadkobiercy, a nierzadko trudno jest zgromadzić w jednym miejscu całą rodzinę, która może mieszkać daleko od siebie, nie mniej takie rozwianie istnieje.

Reasumując - w klasycznych wypadkach najbliższej rodziny, o ile nie ma sporów ani przedmiotem dziedziczenia nie są długi pozostawione przez spadkodawcę dziedziczenie nie powinno nastręczać trudności. Nie mniej zawsze istnieje możliwość konsultacji z prawnikiem, do czego zachęcam w przypadku wątpliwości. Inne aspekty dziedziczenia będą zapewne poruszane w innych artykułach lub zapraszamy do konsultacji z przedstawicielami stowarzyszenia, którzy także sprawują nieodpłatną pomoc prawną w punktach organizowanych przez powiaty.

Aktualne informacje na temat dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w czasie trwania koronawirusa znajdą Państwo na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Starostwa Powiatowego w Cieszynie oraz Powiatu Cieszyńskiego

„Projekt finansowany z budżetu Państwa, realizowany przez Powiat Cieszyński”

Gwarancja a rękojmia za wady rzeczy

Wadliwość rzeczy sprzedanej powoduje aktualizację roszczeń kupującego z tytułu rękojmi za wady rzeczy, oraz z tytułu gwarancji, jeżeli została ona udzielona. Oznacza to, że w przypadku wadliwości rzeczy sprzedanej kupujący zawsze ma prawo poszukiwać ochrony w przepisach cywilnych o rękojmi, natomiast gwarancja chroni go tylko wówczas gdy została mu udzielona. Oba uprawnienia są od siebie niezależne co oznacza prawo do skorzystania z każdego z nich, ale nie równocześnie.

Jeżeli konsument wybiera roszczenie z tytułu rękojmi to ma prawo odstąpić od umowy, albo żądać obniżenia ceny. Inne uprawnienia to żądanie usunięcia wady lub wymiany rzeczy na wolną od wad. Jeżeli kupujący składa reklamację na podstawie rękojmi, pismo reklamacyjne należy skierować do sprzedawcy ponieważ to on jej podmiotem odpowiedzialnym za powstałe wady. Należy pamiętać, że sprzedawca ma obowiązek ustosunkować się co do stanowiska konsumenta w terminie 14 dni. Jeżeli tego nie zrobi to uważa się, że zgłoszone przez niego roszczenie uznał za uzasadnione. Sprzedawca odpowiada z tytułu rękojmi, jeżeli wada zostanie stwierdzona przed upływem dwóch lat, a gdy chodzi o wady nieruchomości - przed upływem pięciu lat od dnia wydania rzeczy kupującemu. W przypadku rzeczy używanej termin ten nie może być krótszy niż jeden rok. Powyższe terminy nie wiążą kupującego, jeżeli sprzedawca wadę podstępnie zataił. Jeżeli wada rzeczy została stwierdzona przez konsumenta przed upływem roku od dnia wydania rzeczy, domniemywa się, że wada ta lub jej przyczyna istniała w chwili wydania rzeczy kupującemu.

Gwarancja z kolei jest nieobowiązkowym zobowiązaniem się gwaranta do spełnienia na rzecz kupującego określonych roszczeń w sytuacji, gdy rzecz sprzedana nie ma właściwości przyrzeczonych w dokumencie gwarancyjnym. W tym właśnie dokumencie gwarant, którym może być sprzedawca, producent, importer, czy dystrybutor, określa według własnego uznania zakres swojej odpowiedzialności względem kupującego, oraz czas trwania gwarancji. Należy pamiętać, że gwarancja nie musi być koniecznie udzielona na piśmie, obecnie wystarczy aby do swojej skuteczności została podana do wiadomości publicznej np. na stronie internetowej gwaranta.

Co do zasady dla konsumenta korzystniejsza jest rękojmia, gdyż jej zasady uwarunkowane są przepisami prawa, a przedsiębiorca nie może ich zmieniać na niekorzyść kupującego. Z kolei z gwarancji warto skorzystać, jeśli termin wynikający z tytułu rękojmi upłynął, nie mniej dotyczy to jedynie gwarancji udzielonych na okres dłuższy niż 2 lata od dnia wydania towaru. Przeważnie jednak udzielenie gwarancji na dłuższy czas wiąże się z uiszczeniem przez kupującego dodatkowej opłaty.

Należy pamiętać w związku z powyższym, że kupującemu przysługują dwa niezależne reżimy ochronne w procesie reklamacyjnym: rękojmia i gwarancja, a umiejętne ich zastosowanie może przynieść spore korzyści dla domowego budżetu.

Aktualne informacje na temat dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w czasie trwania koronawirusa znajdą Państwo na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Starostwa Powiatowego w Cieszynie oraz Powiatu Cieszyńskiego

„Projekt finansowany z budżetu Państwa, realizowany przez Powiat Cieszyński”

Nieodpłatne świadczenia prawne

Potrzebujesz pomocy prawnej? Szukasz nieodpłatnego poradnictwa i wsparcia ze strony specjalisty? Na terenie kraju funkcjonuje wiele instytucji, które świadczą darmowe usługi prawne z różnych dziedzin.

Znajdujesz się w trudnej sytuacji życiowej? Nie stać Cię na samodzielne opłacenie radcy prawnego czy adwokata, a potrzebujesz działania prawnika? Możesz wówczas skorzystać z darmowej porady prawnej, obywatelskiej i mediacji w jednym z 1500 punktów w całej Polsce. Uzyskasz tam nie tylko niezbędne informacje - prawnik przygotuje też projekt pisma, gdy sprawa jest na etapie przedsądowym. Jeśli zaś Twoja sprawa jest już w sądzie, sporządzi wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie pełnomocnika z urzędu. 

Tymczasem doradca obywatelski oprócz poinformowania Cię o Twoich prawach i obowiązkach, opracuje z Tobą plan działania w rozwiązaniu danego problemu i wesprze przy jego wykonaniu. Natomiast jeżeli chcesz dojść do porozumienia z osobą (osobami) lub instytucją bez kierowania sprawy na drogę sądową, pomoże Ci w tym mediator. 

Wyżej wymienione punkty pomocy prawnej działają na terenie każdego powiatu, a ich lokalizacje oraz informację o dyżurach specjalistycznych znajdziesz pod adresem: https://www.gov.pl/web/nieodplatna-pomoc

Fundusz Sprawiedliwości

W sytuacji, gdy jesteś osobą poszkodowaną w przestępstwie, świadkiem czynu zabronionego lub opuszczasz zakład karny, możesz udać się po pomoc do Funduszu Sprawiedliwości. Organizacja ta udziela wsparcia prawnego, a także psychologicznego i materialnego. Ośrodki zlokalizowane są niemal w każdym powiecie. Chcąc otrzymać pomoc z tej instytucji, warto skontaktować się z ogólnopolską infolinią pod numerem telefonu: +48 222 309 900 lub napisać wiadomość pod adres e-mail: funduszsprawiedliwosci@ms.gov.pl

Przemoc w rodzinie

Osoby, które doświadczają przemocy w rodzinie - są bezpośrednio pokrzywdzonymi przestępstwem lub członkami rodzin, gdzie stosowana jest przemoc - mogą zwrócić się o pomoc prawną oraz psychologiczną do Stowarzyszenia na Rzecz Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia”. Ze stowarzyszeniem można kontaktować się pod numerem: 800 120 002, drogą mailową pod adresem: niebieskalinia@niebieskalinia.info lub listowną pod adresem: Al. Jerozolimskie 155, 02-326 Warszawa. Otrzyma się tam pomoc na temat procedury zakładania niebieskiej karty, a także między innymi informacje: jak złożyć pozew rozwodowy, o podziale majątku, obowiązku alimentacyjnym, wykonywaniu i ograniczeniu władzy rodzicielskiej i inne.

Pomoc dla konsumentów

Istnieje również wiele organizacji, które udzielają konsultacji i prowadzą mediacje w imieniu oraz na rzecz konsumentów. W każdym powiecie działa Rzecznik Konsumentów. Udziela on porad prawnych, pomaga w napisaniu pisma reklamacyjnego oraz procesowego, a ponadto może wystąpić z powództwem do sądu w Twoim imieniu, celem ochrony Twoich praw. Podobną rolę pełni Federacja Konsumentów. W wybranych województwach Oddziały Federacji Konsumentów udzielają nieodpłatnego wsparcia. Zawsze też możesz zadzwonić na infolinię konsumencką prowadzoną przez Stowarzyszenie Konsumentów Polskich i Fundację Konsumentów:  801 440 220 lub 22 290 89 16. Jeżeli natomiast Twój problem ma charakter transgraniczny tzn. dotyczy przedsiębiorcy z zagranicy, a konkretnie Unii Europejskiej, Norwegii lub Islandii, pomoże Ci Europejskie Centrum Konsumenckie. Tu uzyskasz pomoc prawno-organizacyjną. Numer telefonu do kontaktu to: 22 55 60 118, a adres e-mail: info@konsument.gov.pl.   

Jak uzyskać nieodpłatną pomoc?

Z nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego skorzystać może każda osoba fizyczna, która potwierdzi stosownym, pisemnym oświadczeniem, że nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej. Do darmowych świadczeń uprawnione są także osoby fizyczne prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, niezatrudniające innych osób w ciągu ostatniego roku, co należy potwierdzić dodatkowym oświadczeniem. Oświadczenia trzeba wypełnić i złożyć prawnikowi lub doradcy obywatelskiemu na początku wizyty.

Każda osoba, która chce skorzystać z porady, powinna wcześniej umówić się na wybrany dzień i godzinę wizyty w konkretnym punkcie.

Rejestracji można dokonać telefonicznie pod numerem wskazanym na stronie internetowej starostwa lub urzędu miasta na prawach powiatu. Stosowny numer telefonu można znaleźć też w serwisie https://np.ms.gov.pl, gdzie w większości przypadków da się też dokonać samodzielnej rejestracji drogą elektroniczną na wybrany termin.

Podczas rejestracji nie trzeba podawać żadnych swoich danych osobowych, ani informować o sprawie, w której potrzebujemy pomocy lub konsultacji.

Aktualne informacje na temat dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w czasie trwania koronawirusa znajdą Państwo na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Starostwa Powiatowego w Cieszynie oraz Powiatu Cieszyńskiego

„Projekt finansowany z budżetu Państwa, realizowany przez Powiat Cieszyński”

Konsekwencje ustalenia stosunku pracy

Powszechnie występującą praktyką na rynku zatrudnienia jest zawieranie umów cywilnoprawnych - tj. na przykład umowy zlecenia, umowy o dzieło itp. - nawet w sytuacji, gdy faktyczna realizacja tej umowy odpowiada stosunkowi pracy. Powodem takiego stanu rzeczy jest fakt, iż dla podmiotu zatrudniającego takie rozwiązanie jest mniej kosztowne. Niższe koszty wynikają z tego, że podmiot zlecający usługę lub dzieło na podstawie umowy cywilnoprawnej (zamiast umowy o pracę) nie ma m.in. obowiązku naliczenia i odprowadzenia składek ZUS za zatrudnionego jak za pracownika. Wypłata wynagrodzenia na rzecz tzw. samozatrudnionego następuje zatem bez umniejszania tej należności o kwoty składek ZUS. Każdorazowo jednak charakter umowy zależy nie od jej nazwy, ale od rzeczywistej treści jej postanowień, a nade wszystko od faktycznego sposobu realizacji łączącej strony umowy. W wyroku z dnia 16 maja 2019 roku Sąd Najwyższy jasno stwierdził, że nie nazwa umowy, a nawet wola stron przy jej zawieraniu, lecz warunki realizacji nawiązanego zatrudnienia decydują o jego charakterze (sygn.akt IIPK 27/18). Jeżeli zatem sposób realizacji zawartej przez strony umowy wykazuje istotne cechy stosunku pracy , to możliwe jest sądowe ustalenie istnienia stosunku pracy. Jeżeli sąd uzna, że strony w rzeczywistości łączyła umowa o pracę, pracodawca będzie zobowiązany do rozliczenia świadczeń wypłaconych na rzecz osoby zatrudnionej w sposób ustanowiony przepisami prawa dla należności ze stosunku pracy. Najczęściej będzie to oznaczało konieczność uiszczenia przez pracodawcę zaległych i bieżących składek ZUS naliczonych od pełnej kwoty uiszczonego wynagrodzenia. Obowiązek obliczenia i uiszczenia składek będzie spoczywał wyłącznie na płatniku, którym jest pracodawca. Ustalenie stosunku pracy przez sąd nie rodzi żadnych zobowiązań w tym zakresie po stronie pracownika.  Obowiązek obliczenia i uiszczenia składek ZUS obowiązuje za cały okres zatrudnienia uznany przez sąd za zatrudnienie w ramach stosunku pracy, tj. od dnia zawarcia umowy, która została uznana za umowę o pracę. Nie są to oczywiście jedyne roszczenia przysługujące zatrudnionemu w przypadku sądowego ustalenia istnienia stosunku pracy. Pracownik może w takiej sytuacji dochodzić ponadto udzielenia mu pełnopłatnego urlopu wypoczynkowego lub innego rodzaju urlopu przewidzianego w przepisach prawa pracy (np. urlopy związane z rodzicielstwem) albo wypłaty ekwiwalentu za niewykorzystany urlop, wypłaty odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. W przypadku, gdy do ustalenia stosunku pracy doszło już po ustaniu umowy z zatrudniającym, pracownik może domagać się wystawienia odpowiedniego świadectwa pracy lub cofnięcia rozwiązania istniejącej umowy gdy doszło do jej rozwiązania z naruszeniem przepisów prawa pracy o ochronie pewnych grup pracowników przed wypowiedzeniem (dotyczy to np. osób w wieku przedemerytalnym lub pracownic w ciąży). Pracownik może również domagać się zapłaty wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych i to oczywiście za cały okres zatrudnienia, który został uznany za zatrudnienie w ramach stosunku pracy, a także dochodzić wszelkich innych roszczeń przysługujących pracownikowi względem pracodawcy na podstawie przepisów prawa pracy. 

Aktualne informacje na temat dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w czasie trwania koronawirusa znajdą Państwo na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Starostwa Powiatowego w Cieszynie oraz Powiatu Cieszyńskiego

„Projekt finansowany z budżetu Państwa, realizowany przez Powiat Cieszyński”

Świadczenia przysługujące obywatelom Ukrainy

Ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (zwana dalej specustawą) określa szczególne zasady zalegalizowania pobytu obywateli Ukrainy, którzy przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa, oraz obywateli Ukrainy posiadających Kartę Polaka, którzy wraz z najbliższą rodziną z powodu tych działań wojennych przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Specustawa zawiera również regulacje odnośnie zasad przyznawania świadczeń socjalnych dla uciekających przez wojną obywateli Ukrainy. Poniżej omówione zostaną najważniejsze świadczenia z których mogą oni skorzystać.

Świadczenia pieniężne i niepieniężne na podstawie ustawy o pomocy społecznej

Zgodnie z brzmieniem art. 29 specustawy obywatelowi Ukrainy przebywającemu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny na podstawie art. 2 ust. 1  specustawy i który został wpisany do rejestru PESEL, mogą być przyznawane świadczenia pieniężne i niepieniężne, na zasadach i w trybie ustawy z 12.03.2004 r. o pomocy społecznej.

Obywatel Ukrainy, ubiegający się o świadczenia z pomocy społecznej składa oświadczenie o sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej. W postępowaniu o przyznanie świadczeń, nie przeprowadza się rodzinnego wywiadu środowiskowego, chyba że powstaną wątpliwości co do treści oświadczenia złożonego przez ubiegającego się o świadczenia.

Do udzielania świadczeń, o których mowa powyżej właściwa jest gmina miejsca pobytu osoby ubiegającej się o te świadczenia.

Do najważniejszych świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej należą: zasiłek stały, zasiłek okresowy, zasiłek celowy i specjalny zasiłek celowy.

Zasiłek stały przysługuje:

1) pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej;

2) pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.

Zasiłek okresowy przysługuje w szczególności ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego:

1) osobie samotnie gospodarującej, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej;

2) rodzinie, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego rodziny.

Zasiłek celowy przyznaje się w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, ogrzewania, w tym opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu.

W szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe może być przyznany specjalny zasiłek celowy w wysokości nieprzekraczającej odpowiednio kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub rodziny, który nie podlega zwrotowi lub zasiłek okresowy, zasiłek celowy lub pomoc rzeczowa, pod warunkiem zwrotu części lub całości kwoty zasiłku lub wydatków na pomoc rzeczową.

Jednorazowe świadczenie pieniężne w wysokości 300 zł

Zgodnie z dyspozycją art. 31 ust. 1 i 2 specustawy obywatelowi Ukrainy, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny na podstawie art. 2 ust. 1 specustawy i który został wpisany do rejestru PESEL, przysługuje pomoc w postaci jednorazowego świadczenia pieniężnego w wysokości 300 zł na osobę, przeznaczonego na utrzymanie, w szczególności na pokrycie wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej oraz opłaty mieszkaniowe. Organem właściwym w sprawach jednorazowego świadczenia pieniężnego jest wójt, burmistrz, prezydent miasta właściwy ze względu na miejsce pobytu takiej osoby.

Pozostałe świadczenia

Ponadto stosownie do treści art. 26 ust. 1 specustawy w celu zapewnienia wsparcia materialnego rodzinom ukraińskim oraz osobom będącym obywatelami Ukrainy, które przybyły na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi, w specustawie przyznano prawa do:

1) świadczeń rodzinnych, o których mowa w ustawie z 28.11.2003 r. o świadczeniach rodzinnych, a więc do zasiłku rodzinnego oraz dodatku do zasiłku rodzinnego; świadczeń opiekuńczych: zasiłku pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego oraz świadczenia pielęgnacyjnego; zapomogi wypłacanej przez gminy, na podstawie art. 22a; świadczenia wypłacanego przez gminy na podstawie art. 22b; jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka oraz świadczenia rodzicielskiego;

2) świadczenia wychowawczego, o którym mowa w ustawie z 11.02.2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, pod warunkiem zamieszkiwania z dziećmi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, potocznie zwanego „500 plus”, którego celem jest częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych;

3) świadczenia dobry start w wysokości 300 zł przysługującego w związku z rozpoczęciem roku szkolnego, o którym mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 187a ustawy z 9.06.2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej pod warunkiem zamieszkiwania z dziećmi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

4) rodzinnego kapitału opiekuńczego, o którym mowa w ustawie z 17.11.2021 r. o rodzinnym kapitale opiekuńczym, pod warunkiem zamieszkiwania z dziećmi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, kapitał przysługuje matce albo ojcu, na drugie i każde kolejne dziecko w rodzinie, jeżeli dziecko to wspólnie zamieszkuje i pozostaje na utrzymaniu matki lub ojca, kapitał przysługuje od pierwszego dnia miesiąca, w którym dziecko ukończyło 12. miesiąc życia, do ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dziecko ukończy 36. miesiąc życia, świadczenie wynosi 500 zł albo 1000 zł miesięcznie na dziecko w rodzinie.

5) dofinansowania obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna, o którym mowa w art. 64c ust. 1 ustawy z 4.02.2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3, pod warunkiem zamieszkiwania z dzieckiem na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, dofinansowanie wynosi 400 zł miesięcznie na dziecko w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna, nie więcej jednak niż wysokość opłaty ponoszonej przez rodziców za pobyt dzieci w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna.

Pomoc ta jest przyznawana na zasadach i w trybie określonych w powyższych przepisach.

Ustalając prawo do świadczeń rodzinnych uzależnionych od kryterium dochodowego, przy ustalaniu dochodu rodziny w przeliczeniu na osobę nie uwzględnia się członka rodziny, który, zgodnie z oświadczeniem osoby ubiegającej się o te świadczenia, nie przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Prawo do świadczeń, o których mowa powyżej ustala się, począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek, nie wcześniej niż od miesiąca, w którym obywatel ten został wpisany do rejestru PESEL, a w przypadku świadczeń przysługujących na dziecko - również dziecko zostało wpisane do tego rejestru. Wniosek o przyznanie świadczeń, zawiera numer PESEL wnioskodawcy oraz, jeżeli występuje, rodzaj, serię i numer dokumentu stanowiącego podstawę przekroczenia granicy, a w przypadku świadczeń przysługujących na dziecko - numer PESEL dziecka oraz, jeżeli występuje, rodzaj, serię i numer dokumentu stanowiącego podstawę przekroczenia granicy.

Ponadto wójt gminy (burmistrz, prezydent miasta) może przyznać obywatelowi Ukrainy przebywającemu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którego pobyt uznawany jest za legalny, świadczenia pomocy materialnej o charakterze socjalnym na zasadach określonych w rozdziale 8a ustawy z 7.09.1991 r. o systemie oświaty. Chodzi tu przede wszystkim o stypendium szkolne i zasiłek szkolny oraz świadczenia pomocy materialnej o charakterze motywacyjnym do których zalicza się: stypendium za wyniki w nauce lub za osiągnięcia sportowe.

Radca prawny

Kinga Hanusek-Bąk

Пільги для громадян України

Закон від 12 березня 2022 року «Про допомогу громадянам України у зв’язку зі збройним конфліктом на території цієї держави» (далі – спеціальний закон) встановлює спеціальні правила легалізації перебування громадян України, які прибули на територію Республіки Польща безпосередньо з території України у зв'язку з бойовими діями, що ведуться на території цієї держави, та громадян України, які мають карту поляка, які разом із найближчою сім'єю у зв'язку з бойовими діями прибули на територію Республіки Польща. Спеціальний закон також містить положення щодо принципів надання соціальних виплат громадянам України, які тікають від війни. Нижче будуть розглянуті найважливіші пільги, які вони можуть отримати.

Грошові виплати, матеріальна та нематеріальна допомоги згідно з Законом про соціальну допомогу

Відповідно до ст. 29 спеціального закону громадянам України, які проживають на території Республіки Польща, перебування яких на території Республіки Польща вважається законним на підставі ст. 2 пункт 1 спеціального закону та, якщо особа внесена до реєстру PESEL, має право на отримання грошових виплат та матеріальну допомогу відповідно до Закону про соціальну допомогу від 12 березня 2004 року.

Громадянин України, звертаючись за виплатою соціальної допомоги, подає декларацію про особистий, сімейний та матеріальний стан. У порядку призначення пільг розмова з родиною для розуміння їх фактичної ситуації не проводиться, якщо немає сумнівів щодо змісту поданої заяви та декларацій.

Надавати зазначені вище пільги уповноважена района комуна(гміна) за місцем проживання особи, яка звертається за такими пільгами.

До найважливіших грошових виплат із соціальної допомоги належать: постійна допомога, періодична допомога, цільова допомога та спеціальна цільова допомога.

Постійна допомога виплачується:

1) повнолітній самотній особі, яка за віком непрацездатна або повністю непрацездатна, якщо її дохід нижчий за критерій доходу самотньої особи;

2) повнолітній особі, яка залишилася в сім'ї, непрацездатна за віком або повністю непрацездатна, якщо її дохід, а також дохід на одну особу в сім'ї нижчі за критерій доходу на одну особу в сім'ї.

Періодична допомога призначається, зокрема, у зв’язку з тривалою хворобою, інвалідністю, безробіттям, можливістю збереження або набуття права на допомогу з інших систем соціального забезпечення:

1) самотня особа, дохід якого нижчий за критерій доходу самотньої особи;

2) сім'я, дохід якої нижчий за критерій доходу сім'ї.

Цільова допомога призначається для забезпечення необхідних життєвих потреб, зокрема для покриття частини або всіх витрат на харчування, ліки та лікування, опалення, у тому числі паливо, одяг, необхідні побутові речі, дрібний ремонт та ремонт у квартирі, а також як витрати на поховання.

В особливих випадках особі або сім’ї з доходами, що перевищують критерій доходу, може бути призначена спеціальна цільова допомога у розмірі, що не перевищує, відповідно, критерію доходу самотньої особи чи сім’ї, який не підлягає поверненню або періодична допомога, специфічна надбавка або матеріальна допомога за умови повернення частини або всієї допомоги сума надбавки або витрати на матеріальну допомогу.

Одноразова грошова допомога у розмірі 300 злотих

Відповідно до ст. 31 права 1 і 2 спеціального закону громадянину України, перебування якого на території Республіки Польща вважається законним на підставі ст. 2 пункт 1 спеціального акту та який внесений до реєстру PESEL, має право на допомогу у вигляді одноразової грошової допомоги у розмірі 300 злотих на особу, призначену на утримання, зокрема на покриття витрат на харчування, одяг, взуття, засоби особистої гігієни та плати за житло. Органом, до компетенції якого віднесено одноразову грошову допомогу, є голова комунального закладу, міський голова, голова міста за місцем перебування такої особи.

Інші пільги

Крім того, відповідно до ст. 26 закону 1 спеціального закону з метою матеріального забезпечення українським сім'ям та особам, які є громадянами України, які прибули на територію Республіки Польща з території України у зв'язку з бойовими діями, спеціальним законом надано права:

1) сімейні пільги, зазначені в Законі від 28 листопада 2003 року про сімейні виплати, тобто сімейна допомога та надбавка до сімейної допомоги; опікунська фінансова допомога: допомога по догляду, спеціальна надбавка за догляд та пільги для потребуючих опіки; надбавка, яку виплачують муніципалітети відповідно до ст. 22а; пільги, які виплачують гміни відповідно до ст. 22б; одноразова допомога при народженні дитини та батьківська фінансова допомога;

2) допомога на дітей, зазначена в Законі від 11 лютого 2016 року про державну допомогу у вихованні дітей, за умови, що вони проживають з дітьми на території Республіки Польща, загальновідомі як «500 плюс», метою яких є часткове покриття витрат, пов’язаних з вихованням дитини, у тому числі по догляду за нею та задоволення її життєво важливих потреб;

3) пільги на добрий старт в розмірі 300 злотих, що виплачуються на початок навчального року, зазначені в нормативних актах, виданих на підставі ст. 187a Закону від 9 червня 2011 р. про підтримку сім'ї та системи прийомного піклування за умови, що вони проживають з дітьми на території Республіки Польща;

4) сімейний капітал, про який говориться у Законі від 17 листопада 2021 року про сімейний капітал, за умови, що вони проживають з дітьми на території Республіки Польща, капітал належить матері або батькові, за другу та кожну наступну дитину в сім’ї, якщо дитина проживає разом і перебуває на утриманні матері або батька, капітал сплачується з першого числа місяця, в якому дитині виповнюється 12 місяців, до останнього дня місяця, що передує місяць, у якому дитині виповнилося 36 місяців, допомога становить 500 злотих або 1000 злотих на місяць на дитину в сім’ї.

5) співфінансування батьківської плати за перебування дитини в яслах, дитячому клубі або з денним вихователем, зазначених у ст. 64 в пункті 1. 1 Закону від 4 лютого 2011 року про догляд за дітьми віком до 3 років, за умови, що вони проживають з дитиною на території Республіки Польща, субсидія становить 400 злотих на місяць на дитину в яслах, дитячих клубах або з денним вихователем, але не більше суми, яку сплачують батьки за перебування дітей у яслах, дитячих клубах або з денним вихователем.

Ця допомога надається на умовах та в порядку, зазначених у вищезазначених положеннях.

При встановленні права на сімейну допомогу залежно від критерію доходу, при визначенні доходу сім’ї на одну особу, член сім’ї, який за декларацією особи, яка звертається за цими виплатами, не перебуває на території Республіки Польща, не враховується. Право на зазначені вище пільги визначається з місяця, в якому було подано заяву, не раніше місяця, в якому громадянин був внесений до реєстру PESEL, а у разі виплати допомоги на дитину - також дитини була внесена до цього реєстру. У заяві про надання допомоги вказується номер PESEL заявника та, якщо є, вид, серія та номер документа, що є підставою для перетину кордону, а у разі виплати допомоги на дитину - номер PESEL дитини та , якщо є, вид, серія та номер документа, що є підставою для перетину кордону.

Крім того, голова ґміни (мер, міський голова) може надавати громадянину України, який проживає на території Республіки Польща, перебування якого вважається законним, соціальну матеріальну допомогу на умовах, викладених у главі 8а закону від 7 вересня 1991 року про систему освіти. Йдеться насамперед про шкільну стипендію та шкільну надбавку, а також про надання матеріального забезпечення заохочувального характеру, до якого належать: стипендія за успіхи у навчанні або спортивні досягнення.

Юрисконсульт

Kinga Hanusek-Bąk

Eksmisja w trybie tzw. ustawy przemocowej 

Ustawa ma na celu zapewnienie większej ochrony dla ofiar przemocy domowej. W pierwszej kolejności podkreślenia wymaga fakt, iż uprawnienie do wystąpienia z wnioskiem rozpoznawanym w opisywanym trybie ma swoją podstawę w przepisie art. 11a ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, zgodnie z którym (w brzmieniu z dnia 30 listopada 2020 r) każda osoba dotknięta przemocą w rodzinie może zwrócić się do sądu o nakazanie sprawcy przemocy opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania, jeżeli zachowanie sprawcy czyni wspólne zamieszkiwanie szczególnie uciążliwym.

Przesłanki wniosku o eksmisję sprawcy

Dla skutecznego złożenia wniosku o eksmisję sprawcy przemocy w rodzinie powinny zostać spełnione następujące przesłanki:

- sprawca przemocy jako osoba wspólnie zamieszkująca z ofiarą (wnioskodawcą) i będąca osobą najbliższą w rozumieniu art. 115 § 11 Kodeksu karnego - czyli małżonkiem, wstępnym, zstępnym, rodzeństwem, powinowatym w tej samej linii lub stopniu, osobą pozostającą w stosunku przysposobienia lub jej małżonkiem, lub osobą pozostającą we wspólnym pożyciu - wniosek może zatem dotyczyć zarówno członka najbliższej rodziny (dziecko, wnuka czy rodzica, a także zięcia czy teścia) jak i osoby pozostającej w nieformalnym związku z wnioskodawcą (konkubenta czy konkubinę);

- sprawca to osoba stosująca przemoc w rodzinie rozumianą jako jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osoby bliskiej - w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą - chodzi więc zarówno o stosowanie przemocy fizycznej, jak i psychicznej;

- zachowanie sprawcy przemocy domowej sprawia, że wspólnie zamieszkiwanie jest szczególnie uciążliwe.

Możliwości wystąpienia z wnioskiem o nakazanie opuszczenia mieszkania, czy jakiegokolwiek innego lokalu służącego zaspokajaniu bieżących potrzeb mieszkaniowych nie wyłącza:

- opuszczenie przez osobę dotkniętą przemocą (wnioskodawcę) w rodzinie wspólnie zajmowanego mieszkania z powodu stosowania wobec niej przemocy w tym mieszkaniu;

- opuszczenie wspólnie zajmowanego mieszkania przez członka rodziny stosującego przemoc w rodzinie;

- pozostawienie osoby stosującej przemoc w rodzinie okresowo lub nieregularnie w mieszkaniu wspólnie z osobą dotkniętą przemocą w rodzinie (wnioskodawcą).

Nowe rozwiązania umożliwią szybką reakcję Policji na przemoc, poprzez zobowiązanie sprawcy do natychmiastowego opuszczenia mieszkania.

Sprawca dostanie również  zakaz zbliżania się do domostwa. Sankcje natychmiast wyegzekwuje policja, a sądy w błyskawicznym trybie zajmą się sprawą.

Nowe przepisy pozwolą natychmiastowo izolować sprawców od osób dotkniętych przemocą.

Obecnie w sprawach cywilnych jest to możliwe jedynie na drodze sądowej, co trwa wiele miesięcy.

Nakaz opuszczenia mieszkania

Funkcjonariusz podczas interwenci oceni, czy osoba stosując przemoc fizyczną stwarza zagrożenie dla życia lub zdrowia domowników. Jeśli uzna, że istnieje takie ryzyko, to policjant wyda nakaz natychmiastowego opuszczenia mieszkania przez sprawcę przemocy.

Sprawca będzie mógł zabrać z mieszkania niezbędne rzeczy.

Nakaz będzie egzekwowany bez względu na ewentualne twierdzenie sprawcy, że nie ma dokąd się wyprowadzić. To w zasadzie jedyna sytuacja w której możliwa będzie eksmisja na bruk.

Co prawda, nie dojdzie do wyrzucenia na ulicę, bo Policjant wskaże mu placówki zapewniające miejsca noclegowe, np. schronisko dla bezdomnych., to jednak natychmiast nakaże wyprowadzkę.

Zakaz zbliżania się do mieszkania

Wobec sprawcy przemocy policjant będzie mógł również wydać również zakaz zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia. Policja będzie zobowiązana do sprawdzania, czy sprawca przemocy stosuje się do nałożonych na niego sankcji. Jeśli złamie zakaz narazi się na zastosowanie wobec niego kary aresztu, ograniczenia wolności lub grzywny. Takie samo wyglądać będzie sytuacja w zakresie egzekwowania nakazu opuszczenia mieszkania.

Wydany przez policję nakaz opuszczenia mieszkania i zakaz zbliżania się do mieszkania oraz jego bezpośredniego otoczenia będzie obowiązywał przez okres dwóch tygodni. Na wniosek osoby dotkniętej przemocą sąd może ten okres przedłużyć.

Kontrola przez Sąd.

Przepisy przewidują kontrolę sądową nad stosowaniem nowych rozwiązań aby zapobiec nadużyciom. Sąd może w uzasadnionych przypadkach uwzględnić zażalenie sprawcy przemocy i uchylić nakaz lub zakaz.

Szybsza procedura.

Pisma procesowe będą mogły być doręczane również za pośrednictwem policji, a nie jedynie przez pocztę.

W niektórych sytuacjach sąd będzie miał 48 godzin na rozpatrzenie wniosku ofiary przemocy, natomiast sprawę będzie musiał rozpoznać w ciągu miesiąca od dnia złożenia wniosku.

Co najważniejsze, orzeczenia sądu zobowiązujące sprawcę przemocy do opuszczenia mieszkania oraz zakazu zbliżania się do mieszkania będą natychmiast wykonywane z chwilą ich ogłoszenia.

Zaletą tego postępowania jest również fakt, iż powód jest zwolniony z ponoszenia opłat od pozwu, co niewątpliwie pozwala wszystkim zainteresowanym wnieść w trybie pilnym taki pozew.

Aktualne informacje na temat dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w czasie trwania koronawirusa znajdą Państwo na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Starostwa Powiatowego w Cieszynie oraz Powiatu Cieszyńskiego

„Projekt finansowany z budżetu Państwa, realizowany przez Powiat Cieszyński”

Podwyższenie alimentów na dziecko

Złożenie pozwu w sprawie podwyższenia alimentów na dziecko wymaga wcześniejszego istnienia wyroku lub ugody w sprawie ustalenia tych alimentów.

Aby starać się o podwyższenie alimentów na dziecko należy w tym celu złożyć pozew do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania osoby uprawnionej czyli dziecka albo sadu rejonowego właściwego dla strony pozwanej (ojca czy matki zobowiązanych do alimentacji). Wybór sądu właściwego należy do powoda. Innym sposobem jest podpisanie ugody przed mediatorem. W przypadku gdy strony zdecydują się na podpisanie ugody może nastąpić to w dwojaki sposób – albo na skutek skierowania przez sąd do mediacji (po złożeniu pozwu), albo strony dobrowolnie udadzą się do wybranego przez siebie mediatora, który następnie po sporządzeniu i podpisaniu przez obie strony ugody, składa jej treść we właściwym sądzie, a ta następnie podlega zatwierdzeniu przez sąd na posiedzeniu niejawnym. W tym ostatnim wypadku nie ma konieczności sporządzania i składania pozwu w sądzie. Nie jest również wymagane stawiennictwo przed sądem którejkolwiek ze stron.

Nie ma ustawowo określonego terminu na złożenie pozwu o podwyższenie alimentów na dziecko. Pozew może być złożony w każdej chwili. Muszą być jednak spełnione niżej wymienione przesłanki. Podstawą prawną żądania podwyższenia alimentów jest art. 138 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks Rodzinny i opiekuńczy, który brzmi „W razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego”. Podstawą wydania wyroku podwyższającego alimenty jest zatem istotna zmiana, która zaszła po stronie dziecka lub rodzica. Zmiana ta musi być istotna, która ma rzeczywisty wpływ na sytuację jednej ze stron.

Podwyższenie alimentów jest możliwe:

1. albo jeśli sytuacja życiowa i materialna uprawnionego do alimentów dziecka od wydania ostatniego wyroku w sprawie alimentów uległa istotnej zmianie, tj. nastąpiło zwiększenie uzasadnionych potrzeb uprawnionego – np. dodatkowe zajęcia, korepetycje, rozpoczęcie studiów, rozwój pasji dziecka, choroba, wypadek, koszty lekarstw, rehabilitacji.
2. albo gdy nastąpiło zwiększenie możliwości majątkowych lub zarobkowych osoby zobowiązanej do alimentów- np. pozwany znalazł dodatkową pracę, poszedł do lepiej płatnej pracy, uzyskał podwyżkę w dotychczasowej pracy, odziedziczył spadek, darowiznę, wyzdrowiał, zmniejszyła się liczba osób na jego utrzymaniu, spłacił kredyt.

Brak wykazania powyższych przesłanek będzie podstawą do oddalenia powództwa o podwyższenie alimentów na dziecko.

Strona dochodząca roszczeń alimentacyjnych jest zwolniona od obowiązku uiszczania wszelkich kosztów sądowych na podstawie art. 96 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. W pozwie o podwyższenie alimentów należy jednak wskazać wartość przedmiotu sporu, czyli różnicę dotychczas ustalonych alimentów a wysokością żądanych i pomnożyć przez 12 miesięcy. Otrzymana kwota stanowić będzie wartość przedmiotu sporu. Wartość przedmiotu sporu jest jednym z podstawowych elementów pozwu i jej wskazanie jest obowiązkowe.

Jeśli dziecko jest małoletnie, w jego imieniu działa rodzic jako przedstawiciel ustawowy. Jeśli natomiast dziecko jest pełnoletnie – przed sądem występuje samo.

Sprawa o podwyższenie alimentów to sprawa, która przede wszystkim bazuje na dowodach z dokumentów, wobec tego istotne jest odpowiednie wcześniejsze przygotowanie się do złożenia takiego pozwu. Dowodami w postępowaniu o podwyższenie alimentów są w szczególności:

- faktury i rachunki imienne na wszelkie ponoszone przez stronę wydatki,

- zaświadczenia lekarskie, historie przebiegu choroby, karty informacyjne ze szpitali na okoliczność stanu zdrowia dziecka,

- zaświadczenia z różnych miejsc, do których uczęszcza dziecko, a które spowodowały zwiększenie wydatków,

- żądanie przedstawienia przez stronę zobowiązaną do alimentów deklaracji PIT lub zwrócenie się przez Sąd do właściwego Urzędu Skarbowego,

- żądanie przedstawienia przez stronę zobowiązaną do alimentów zaświadczenia o zarobkach lub zwrócenie się przez sąd do wszystkich miejsc pracy strony pozwanej,

- żądanie przedstawienia przez stronę zobowiązaną do alimentów zaświadczenia o spłacie kredytu/pożyczki z banku lub zwrócenie się przez sąd do danej instytucji bankowej

- żądanie przedstawienia przez stronę zobowiązaną do alimentów historii rachunku bankowego z datą wsteczną lub zwrócenie się przez sąd do danej instytucji bankowej,

- żądanie przedstawienia przez stronę zobowiązaną do alimentów odpisów księgi wieczystej dotyczących posiadanych nieruchomości lub zwrócenie się przez sąd do właściwego sądu wydziału ksiąg wieczystych,

- żądanie przedstawienia przez stronę zobowiązaną do alimentów odpisów aktów notarialnych lub wyroków sądowych wskazujących na nabycie spadku czy darowizny lub zwrócenie się przez Sąd do właściwego Urzędu Skarbowego.

W pozwie o podwyższenie alimentów można również podać jako świadka osobę, która najlepiej orientuje się w aktualnych potrzebach dziecka i będzie w stanie szczegółowo je opisać podczas składanych zeznań (w praktyce najczęściej są to dziadkowie, drugi rodzic jak powodem jest już pełnoletnie dziecko).

Obowiązkowym elementem pozwu jest również wskazanie, czy strony próbowały porozumieć się ugodowo i bez sądu, a jeśli takich prób nie podjęto to wyjaśnienie przyczyn ich niepodjęcia (w praktyce to zazwyczaj brak kontaktu z rodzicem).

W sprawach alimentacyjnych, sąd z urzędu (nie trzeba wniosku strony powodowej) nadaje klauzulę wykonalności wyrokowi lub ugodzie, która uprawnia do wszczęcia postępowania egzekucyjnego.

Aktualne informacje na temat dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w czasie trwania koronawirusa znajdą Państwo na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Starostwa Powiatowego w Cieszynie oraz Powiatu Cieszyńskiego

„Projekt finansowany z budżetu Państwa, realizowany przez Powiat Cieszyński”

Małoletni świadek w procesie karnym

Pojęcie świadka nie zostało zdefiniowane przez polskiego ustawodawcę, kto jest świadkiem można wywnioskować z treści przepisu art. 177 par. 1 kodeksu postępowania karnego zgodnie z którym świadkiem jest każda osoba wezwana w tym charakterze, która ma obowiązek stawić się i złożyć zeznania. W tym miejscu należy podkreślić, iż kodeks postępowania karnego nie zakreśla w stosunku do świadków dolnej granicy wieku w byciu świadkiem w  danym procesie karnym. Zdaniem Sądu Najwyższego świadkiem może być osoba małoletnia, która znajduje się w takim wieku, w którym możliwe jest porozumienie się z nią. Z uwagi na powyższe koniecznym jest zidentyfikowanie świadka w ujęciu karnoprocesowym jako każdą osobę fizyczną wezwaną przez organ procesowy do złożenia zeznań, z którą istnieje możliwość kontaktu. Zatem w przedstawionej sytuacji, świadkiem może być także małoletnie dziecko, ale tylko w przypadku, kiedy organ prowadzący dane czynności w procesie karnym, będzie w stanie się komunikować z takim dzieckiem, a małoletni będzie na miarę swoich możliwości umysłowych rozumiał swój udział i konieczność złożenia zeznań w sprawie.

W kodeksie karnym, także nie znajdziemy definicji ,, małoletniego ‘’, gdyż to pojęcie należy do gałęzi prawa cywilnego. Zgodnie z przepisem art. 10 par. 1 kodeksu cywilnego małoletnim jest osoba poniżej 18 roku życia. Odnosząc się zatem do definicji dziecka warto w tym miejscu wspomnieć o dwóch istotnych źródłach prawa powszechnie obowiązującego, które to regulują właśnie definicje dziecka. Pierwszym takim źródłem jest Konwencja o prawach dziecka, w rozumieniu której w artykule 1 dziecko oznacza ,, każdą istotę ludzką w wieku poniżej osiemnastu lat, chyba że zgodnie z prawem odnoszącym się od dziecka uzyska ono wcześniej pełnoletność;’’. Drugą regulacją jest ustawa o Rzeczniku Praw Dziecka, o której mowa w artykule 2 ust. 1, który to definiuje dziecko jako ,, każdą istotę ludzką od momentu poczęcia do osiągnięcia pełnoletności. Odnosząc się zatem do tematu niniejszego artykułu w tym miejscu należy zdefiniować dziecko jako świadka w procesie karnym. Z wypracowanej w orzecznictwie oraz piśmiennictwie definicji dziecko jako świadek to osoba małoletnia poniżej osiemnastego roku życia, chyba że wcześniej uzyskała pełnoletność w wyniku zamążpójścia i zarazem jest świadkiem, ponieważ posiada informacje, które mogą mieć wpływ na prowadzone postępowanie karne.

Przesłuchanie małoletnich świadków uregulowane jest w kodeksie postępowania karnego, które zawarte są w przepisach art. 185a oraz w art. 185 b wyżej wymienionego kodeksu. W związku z przesłuchaniem małoletniego świadka jak podkreśla Sąd Najwyższy regulacje zawarte w przepisie art. 185 a kodeksu postępowania karnego, zapewnia małoletniemu pokrzywdzonemu ochronę jego interesów poprzez dopuszczenie do przesłuchania w charakterze świadka, pod warunkiem, że jego zeznania mogą mieć istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, bez obecności oskarżonego i co do zasady takie przesłuchanie dziecka ma miejsce tylko raz. W art. 185 a kodeksu postępowania karnego, ustawodawca zawarł w nim środek ochrony przed wtórną wikttymizacją  i ograniczył do niezbędnego minimum udział małoletniego w przesłuchaniu, podczas którego dochodzi do przywołania wspomnień związanych z traumatycznymi wydarzeniami, w tym miejscu należy wskazać, iż dotychczasowe orzecznictwo stoi na stanowisku wyznaczenia przesłuchania małoletniego pokrzywdzonego, tylko wtedy, kiedy osobie podejrzanej, zostały postawione już zarzuty popełnienia danego rodzaju przestępstwa. Tylko w nielicznych przypadkach możliwie jest ponowne przesłuchanie małoletniego świadka, ale o tym decyduje Sąd prowadzący sprawę.

Treść art. 185b kodeksu postępowania karnego określa warunki przesłuchania małoletniego świadka, który nie jest pokrzywdzonym, ale jego zeznania mogą mieć istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia danej sprawy karnej, co więcej przepis ten dokonuje rozgraniczenia na osobę która nie ukończyła 15 roku życia, jak i tę która taki wiek osiągnęła. Małoletni, który nie ukończył 15 lat , w sprawach dotyczących przestępstw z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej lub przestępstw określonych w rozdziałach XXV i XXVI kodeksu karnego przesłuchuje się w warunkach ukazanych w przepisie art. 185a.  czyli w tzw. Niebieskim pokoju świadek przesłuchiwany jest w obecności sędziego oraz psychologa. Natomiast świadek, który ukończył lat 15 przesłuchiwany jest w trybie art. 177 par. 1 a kodeksu postępowania karnego, a więc przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie tej czynności na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku, gdy zachodzi obawa, że bezpośrednia obecność oskarżonego przy przesłuchaniu małoletniego świadka, mogłaby oddziaływać krępująco na zeznania dziecka lub wywierać wpływ na jego stan psychiczny.

Na zakończenie niniejszego artykułu, należy podnieść, iż przesłuchanie dziecka jako świadka w procesie karnym nie należy do najłatwiejszych czynności procesowych. Czynność ta wymaga nie tylko znajomości przepisów prawnych, ale także wiedzy o rozwoju dziecka w wielu jego aspektach- poznawczym, motywacyjnym, emocjonalnym i społecznym. Osoba podejmująca się takiej czynności procesowej musi posiadać właściwe predyspozycje do pracy z najmłodszymi. Nie ulega wątpliwości, iż przesłuchanie dziecka jako świadka wymaga wzajemnej współpracy i zrozumienia, że prawa dziecka, szczególnie skrzywdzonego dziecka społeczeństwo powinno stawiać na pierwszym miejscu.  Należy pamiętać, iż prowadzący przesłuchanie, podchodzi indywidualnie, ponieważ między innymi często takie dziecko jest pozbawione wiedzy na temat sytuacji, w której się znalazło, nie zdając sobie także sprawy z powagi sytuacji. Dziecko występujące jako osobowe źródło dowodowe- świadek w procesie karnym wymaga szczególnego podejścia i uwagi ze względu na niedoświadczenie i brak wiedzy życiowej.

Aktualne informacje na temat dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w czasie trwania koronawirusa znajdą Państwo na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Starostwa Powiatowego w Cieszynie oraz Powiatu Cieszyńskiego

„Projekt finansowany z budżetu Państwa, realizowany przez Powiat Cieszyński”

Wykaz artykułów:

1. Bezpieczny senior

2. Jazda po użyciu alkoholu i w stanie nietrzeźwości

3. Zmiany prawa budowlanego

4. Aspekty prawne transplantacji

5. Reprezentacja osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie lub częściowo w świetle przepisów prawa polskiego

Bezpieczny senior

Przestępstwa telefoniczne „na wnuczka” i „na policjanta” oraz podobne, dokonywane są na ustalonym obszarze. Co zrobić, aby nie zostać pokrzywdzonym? Trzeba uważać na oszustów nawiązujących kontakt telefonicznie.

Zazwyczaj nie istnieją takie sytuacje, że nasi bliscy mogą potrzebować natychmiast dużej gotówki. Żadne organy państwowe, np. Policja, Sądy, szpitale oraz wszelkie instytucje nie żądają natychmiastowej zapłaty pieniędzy. Nie należy również przekazywać pieniędzy osobom podstawionym tj. przysłanym przez „wnuczka” bądź osób podających się za funkcjonariuszy organów ścigania. Policja nigdy nie poprosi o użyczenie pieniędzy, jak również nie będzie wydawać poleceń przez telefon. Nie dajmy się oszukać osobom podającym się za krewnych, które próbują wyłudzić środki finansowe, wskazując na natychmiastową konieczność uiszczenia jakiejś kwoty. Po odebraniu telefonu od „wnuczka” z prośbą o pomoc finansową, warto skontaktować się z innymi członkami rodziny, których naprawdę znamy i potwierdzić prawdziwość takiej informacji. Zdarza się, że oszuści podszywają się pod bank i nawet dzwonią z numeru telefonu, który jest numerem naszego banku. Należy pamiętać, że pracownicy banku nie kontaktują się z klientami prosząc o podanie loginów, haseł czy instalacje dodatkowej aplikacji.

Jeśli staliśmy się ofiarą oszustów, musimy pamiętać, aby natychmiast zgłosić ten fakt na Policji. Następnie warto zawiadomić rodzinę lub bank aby w zależności od okoliczności danej sprawy, ochronić pozostałe oszczędności. Znane są bowiem przypadki, kiedy ofiary naprowadziły przestępców na dalsze składniki majątkowe np. podając hasła i loginy do kont bankowych lub udostępniając nr PIN do karty bankomatowej osobom, które były podstawione. Należy też wiedzieć, że wszelkie dane przekazane przestępcom mogą posłużyć do dalszych czynów niedozwolonych np. podanie informacji o koleżance samotnie mieszkającej w pobliżu, rodzinie przebywającej na wczasach, bądź zakupie przez syna nowego samochodu.

Sprawcy działają w krótkich odstępach czasowych, a wiadomości o pojawieniu się na danej okolicy tego rodzaju czynów niedozwolonych, mogą doprowadzić do wcześniejszego ujęcia winnych. Możliwe, że my, sami będąc pokrzywdzonymi, poprzez zgłoszenie na Policji faktu popełnienia przestępstwa, przekażemy dane, które przyczynią się do zapobiegnięcia popełnienia kolejnego oszustwa, Nie ma więc nic gorszego od milczenia. W takim przypadku osoby łamiące prawo zawsze pozostaną bezkarne.

Bezpośrednio po przestępstwie warto również spisać wszystkie okoliczności, które mu towarzyszyły, to co zapamiętaliśmy, ponieważ potem możemy mieć problem z odtworzeniem tych szczegółów przez stres i emocje. W szczególności należy zachować aparat telefoniczny, zapisać numer, z którego dzwoniono oraz przekazać go Policji. Problem przestępstw telefonicznych wiąże się z niezwykle trudnym i bardzo skomplikowanym postępowaniem wyjaśniającym. Wszystkie informacje wymienione powyżej mogą pomóc organom ścigania w ich wykryciu i identyfikacji.

Aktualne informacje na temat dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego znajdą Państwo na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Starostwa Powiatowego w Cieszynie oraz Powiatu Cieszyńskiego 

"Zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej i finansowane ze środków otrzymanych od Powiatu Cieszyńskiego, pochodzących z budżetu Państwa"

Jazda po użyciu alkoholu i w stanie nietrzeźwości

Zawartość alkoholu w organizmie to kryterium, które pozwala na odróżnienie kiedy mamy do czynienia ze stanem nietrzeźwości, a kiedy ze stanem po spożyciu alkoholu.

Jak wynika z obowiązujących przepisów tj. art. 46 ust. 2 Ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi - stan po użyciu alkoholu zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do:

1. stężenia we krwi od 0,2 ‰ do 0,5 ‰ alkoholu, albo
2. obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm³.

Konsekwencje prowadzenia pojazdu po użyciu alkoholu, określa art. 87 § 1 Kodeksu wykroczeń, zgodnie z którym grozi za to kara finansowa, bądź aresztu oraz środek karny w postaci zakazania prowadzenia pojazdów od 6 miesięcy do 3 lat.

Definicję stanu nietrzeźwości zawiera z kolei art. 115 § 16 Kodeksu karnego zgodnie, z którym zachodzi on wówczas, gdy zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5 ‰, albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość lub zawartość alkoholu w 1 dm3 wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg, albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość.

Konsekwencje prowadzenia pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, zostały określone w art. 178a § 1 Kodeksu karnego. Przepis ten, za tego rodzaju przestępstwo przewiduje karę grzywny, karę ograniczenia wolności, albo karę pozbawienia wolności do 2 lat.

Oprócz kary, Sąd wymierza środek karny w postaci zakazu kierowania autami na okres nie krótszy niż 3 lata (z zaliczeniem okresu zatrzymania prawa jazdy, jeżeli zostało zatrzymane w momencie zdarzenia) oraz świadczenie pieniężne na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej w wysokości nie niższej niż 5 tys. złotych.

Po spełnieniu określonych przesłanek istnieje również możliwość warunkowego umorzenia postępowania. Zgodnie z art. 66 Kodeksu karnego, sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy nie karanego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności - nie popełni przestępstwa. W sytuacji warunkowego umorzenia postępowania okres próby wynosi od jednego roku do lat trzech, natomiast zatrzymanie dokumentu następuje na czas od jednego roku do lat dwóch.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że przy uzyskaniu rocznego ograniczenia możliwości prowadzenia pojazdu, nie jest konieczne ponowne zdanie państwowego egzaminu, a to z pewnością zmniejsza dolegliwość kary.

Sąd wydając wyrok warunkowo umarzający postępowanie sprawia, że sprawca będzie uznany za winnego popełnienia czynu, ale nie jest to równoznaczne z jego ukaraniem. Wobec tego, że w świetle prawa sprawca nie jest skazany prawomocnym wyrokiem - warunkowe umorzenie postępowania nie podlega wpisaniu do karty karnej. Ma to zasadnicze znaczenie w przypadku konieczności przedstawienia zaświadczenia o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego (np. dotyczy ubiegania się o zatrudnienie na niektórych stanowiskach).

Aktualne informacje na temat dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego znajdą Państwo na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Starostwa Powiatowego w Cieszynie oraz Powiatu Cieszyńskiego 

"Zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej i finansowane ze środków otrzymanych od Powiatu Cieszyńskiego, pochodzących z budżetu Państwa"

Zmiany prawa budowlanego

Ustawą z dnia 9 maja 2023 r. o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, ustawy – Prawo budowlane oraz ustawy o transporcie kolejowym  z dniem 3 czerwca 2023 r. ustawodawca postanowił zmienić m.in. przepisy ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane. Nowelizacja rozszerzyła dotychczasowy katalog obiektów określonych w art. 29 ust. 1 pr. bud., które mogą być realizowane bez konieczności uzyskania pozwolenia na budowę, a jedynie na podstawie skutecznie dokonanego zgłoszenia. Zgodnie z uzasadnieniem projektu ustawy proponowane zmiany mają przyczynić się do ułatwienia procesu inwestycyjno-budowlanego prowadzonego na terenie gospodarstw rolnych zaś wprowadzone uproszczenia pozwolą na szybkie i sprawne realizowanie inwestycji budowlanych w gospodarstwach rolnych, a dzięki zmniejszeniu ilości wymaganych dokumentów obniżone zostaną także koszty ich realizacji.

Zgodnie z nowym brzmieniem art. 29 ust. 1 pr. bud., nie wymaga decyzji o pozwoleniu na budowę, natomiast wymaga zgłoszenia, o którym mowa w art. 30, budowa:

–obiektów gospodarczych związanych z produkcją rolną i uzupełniających zabudowę zagrodową w ramach istniejącej działki siedliskowej – naziemnych silosów na materiały sypkie, o pojemności do 250 m³ i wysokości nie większej niż 15 m (art. 29 pkt 29 lit. c),

–jednokondygnacyjnych budynków gospodarczych i wiat o prostej konstrukcji, związanych z produkcją rolną, o powierzchni zabudowy do 300 m², przy rozpiętości konstrukcji nie większej niż 7 m i wysokości nie większej niż 7 m, których obszar oddziaływania mieści się w całości na działce lub działkach, na których zostały zaprojektowane (art. 29 ust. 1 pkt 32).

Należy zaznaczyć, że inwestor w dalszym ciągu może zamiast dokonania zgłoszenia dotyczącego budowy, o której mowa w ust. 1 wystąpić z wnioskiem o wydanie decyzji o pozwoleniu na budowę (art. 29 ust. 5 pr. bud.).

Dodatkowo, zgodnie z art. 29 ust. 2 pkt 33 pr. bud., nie wymaga decyzji o pozwoleniu na budowę oraz zgłoszenia, o którym mowa w art. 30, budowa jednokondygnacyjnych budynków gospodarczych i wiat o prostej konstrukcji, związanych z produkcją rolną, o powierzchni zabudowy do 150 m², przy rozpiętości konstrukcji nie większej niż 6 m i wysokości nie większej niż 7 m, których obszar oddziaływania mieści się w całości na działce lub działkach, na których zostały zaprojektowane.

Wyłączenie obowiązku uzyskiwania pozwolenia na budowę i dokonywania zgłoszenia może dotyczyć jednokondygnacyjnych budynków gospodarczych i wiat o prostej konstrukcji:

• związanych z produkcją rolną;
• o powierzchni zabudowy do 150 m²,
• o rozpiętości konstrukcji nie większej niż 6 m i wysokości nie większej niż 7 m.
• których obszar oddziaływania mieści się w całości na działce lub działkach, na których zostały zaprojektowane.

Nowa regulacja oznacza, iż budynki gospodarcze o powierzchni zabudowy do 150 m² oraz wiaty posiadające wyżej wymienione parametry nie będą wymagały żadnych formalności przewidzianych na gruncie pr. bud.

W celu skorzystania przez inwestora – niekoniecznie posiadającego status rolnika z uproszczonej ścieżki inwestycyjnej, o której mowa w art. 29 ust. 1 pkt 32 pr. bud., jednokondygnacyjne budynki gospodarcze i wiaty o prostej konstrukcji powinny spełniać następujące warunki:

• muszą być związane z produkcją rolną;
• muszą posiadać powierzchnię zabudowy do 300 m²;
• muszą posiadać rozpiętość konstrukcji nie większą niż 7 m i wysokość nie większą niż 7 m;
• ich obszar oddziaływania powinien mieścić się w całości na działce lub działkach, na których zostały zaprojektowane.

Kolejnym ułatwieniem dla inwestora, w przypadku budynków gospodarczych i wiat, o których mowa w art. 29 ust. 1 pkt 32 pr. bud. jest dołączanie do zgłoszenia budowy tych obiektów dokumentacji technicznej zamiast projektu budowlanego oraz brak obowiązku ustanawiania kierownika budowy.

Znowelizowane przepisy nie wskazują, by inwestycje, o których mowa w art. 29 ust. 1 pkt 32 pr. bud., czy art. 29 ust. 2 pkt 33 pr. bud., mogły być realizowane tylko przez rolników. Nie ma zatem jakichkolwiek podstaw do ograniczania w tym zakresie kręgu potencjalnych inwestorów. Ponadto ustawodawca posłużył się pojęciem produkcji rolnej bez jego zdefiniowania na gruncie pr. bud. lub odwołania się do definicji w innych aktach prawnych. Nowa regulacja nie wymaga powiązania omawianych obiektów z zabudową zagrodową czy posadowienia ich na działce siedliskowej (tak jak w przypadku art. 29 ust. 1 pkt 29 pr. bud.). Mogą one zatem powstać w zasadzie na każdym terenie.

Zgodnie z art. 30 ust. 2 pr. bud., w zgłoszeniu należy określić rodzaj, zakres, miejsce i sposób wykonywania robót budowlanych oraz termin ich rozpoczęcia. Ponadto, jak stanowi art. 30 ust. 2a pkt 1-3 pr. bud., do zgłoszenia należy dołączyć: oświadczenie, pod rygorem odpowiedzialności karnej, o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane, odpowiednie szkice lub rysunki (w zależności od potrzeb) oraz pozwolenia, uzgodnienia i opinie, których obowiązek dołączenia wynika z przepisów odrębnych ustaw lub kopie tych pozwoleń, uzgodnień, opinii i innych dokumentów.  Dodatkowo zgodnie z art. 30 ust. 2a pkt 3a, w przypadku budowy, o której mowa w art. 29 ust. 1 pkt 32 i 33, do zgłoszenia należy dołączyć dokumentację techniczną zawierającą rozwiązania zapewniające nośność i stateczność konstrukcji, bezpieczeństwo ludzi i mienia oraz bezpieczeństwo pożarowe, której zakres i treść powinna być dostosowana do specyfiki i charakteru obiektu oraz stopnia skomplikowania robót budowlanych, wykonaną przez projektanta posiadającego odpowiednie uprawnienia budowlane.

Należy zwrócić uwagę, że zwolnienie omawianych obiektów z konieczności uzyskania pozwolenia na budowę, czy nawet dokonania zgłoszenia, nie oznacza jednocześnie zgody ustawodawcy w szczególności na ich budowę na działkach z zakazem zabudowy (np. na działkach rolnych bez wyłączenia gruntu z produkcji, gdy jest to wymagane), nieprzestrzeganie ustaleń zawartych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, niewykonywanie obowiązków konserwatorskich i środowiskowych, czy nieprzestrzeganie zapisów rozporządzenia w  sprawie warunków technicznych[1].

W związku z brakiem legalnej definicji pojęcia wiaty, musi być ono rozumiane zgodnie z definicją tego pojęcia przyjętą w języku potocznym. I tak wiata to lekka budowla w postaci dachu wspartego na słupach. Za podstawowe cechy wiaty należy zatem uznać wsparcie danej budowli na słupach, stanowiących podstawowy element konstrukcyjny, wiążący budowlę trwale z gruntem[2]. Co istotne, wiata może być częściowo lub zupełnie pozbawiona ścian[3]. Częściowe wyposażenie wiaty w ściany nie zmienia charakteru obiektu, zwłaszcza jeżeli nie stanowią one elementu konstrukcyjnego, a konstrukcja nadal pozostaje słupowa, gdy funkcję nośną spełniają słupy, a nie ściany. Przepisy pr. bud. choć posługują się pojęciem budynku gospodarczego to jednak nie definiują tego pojęcia. Definicję budynku gospodarczego zawiera § 3 pkt 8 rozporządzenia w sprawie warunków technicznych. Stosuje się ją pomocniczo przy ustaleniu znaczenia pojęcia budynku gospodarczego, którym posługują się przepisy pr. bud.  Zgodnie z rozporządzeniem przez budynek gospodarczy należy rozumieć budynek przeznaczony do niezawodowego wykonywania prac warsztatowych oraz do przechowywania materiałów, narzędzi, sprzętu i płodów rolnych służących mieszkańcom budynku mieszkalnego, budynku zamieszkania zbiorowego, budynku rekreacji indywidualnej, a także ich otoczenia, a w zabudowie zagrodowej przeznaczony również do przechowywania środków produkcji rolnej i sprzętu oraz płodów rolnych. Budynek gospodarczy nie jest przeznaczony do zamieszkania (nawet czasowego).

Omówiona powyżej zmiana procesu budowlanego powinna  przyczynić się do zwiększenia aktywności inwestycyjnej rolników i w założeniu powinna pozwolić uniknąć problemów napotykanych dotychczas przez inwestorów w związku z istniejącymi barierami administracyjnymi.

Radca prawny

Kinga Hanusek-Bąk

[1] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie

[2] wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 5 czerwca 2013 r., II SA/Gd 175/13

[3] wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 15 lipca 2009 r., II SA/Kr 448/09 lub w Gliwicach z dnia 18 lipca 2013 r., II SA/Gl 265/13

Aspekty prawne transplantacji

Obecnie dla wielu pacjentów jedyną szansą na odzyskanie pełnej sprawności, a często również na przedłużenie życia lub poprawę jego jakości jest transplantacja. Niestety, pomimo rozwoju medycyny transplantacyjnej, liczba wykonywanych przeszczepów nie zaspokaja potrzeb oczekujących pacjentów. Z danych Poltransplantu wynika, że liczba osób oczekujących na przeszczep jest wielokrotnie wyższa od liczby dostępnych narządów. Transplantacja  budzi  wiele  wątpliwości  zarówno natury etycznej, jak i prawnej, dlatego też tak istotne jest zwiększenie poziomu edukacji społeczeństwa na temat transplantologii.

Problematykę transplantacji w Polsce, reguluje ustawa z dnia 1 lipca 2005 roku o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów. Ustawa w sposób szczegółowy reguluje zakres legalności przeprowadzanych zabiegów transplantacyjnych. Ustawa nie zawiera definicji legalnej pojęcia transplantacja. Ogólnie rzecz ujmując, transplantacja to zabieg przeniesienia  komórek  (np.  szpiku),  tkanek  (np.  skóry)  bądź  narządów  (np.  serca,  nerek)  w obrębie  jednego  organizmu  lub  między dwoma organizmami.  Zgodnie z ustawą komórki, tkanki i narządy mogą zostać pobrane od zmarłego (przeszczepy ex mortuo) lub żywego dawcy (przeszczepy ex vivo). Głównym celem zabiegu transplantacyjnego jest cel leczniczy. Cel ten można uznać za zrealizowany, gdy podejmowane przez lekarza czynności są nakierowane na chorobę i zmierzają do profilaktyki, diagnozy, terapii, bądź rehabilitacji osoby dotkniętej tą chorobą. Oznacza to, że aby zabieg można było uznać za leczniczy, czynności lekarza muszą być podyktowane względami zdrowotnymi i zmierzać do ratowania życia, zachowania lub przywrócenia zdrowia fizycznego lub psychicznego człowieka. W polskim ustawodawstwie pobranie narządów w celu ich przeszczepienia podlega jednak pewnym ograniczeniom.  Regulacje te zostaną omówione poniżej.

Przeszczep od żywego dawcy

W świetle art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy komórki, tkanki i narządy mogą być pobierane od żywego dawcy w celu przeszczepienia innej osobie, o ile pobranie następuje na rzecz:

• krewnego w linii prostej,
• rodzeństwa,
• osoby przysposobionej,
• małżonka,
• innej osoby, jeżeli uzasadniają to szczególne względy osobiste.

Ustawodawca, dopuszczając pobranie komórek, tkanek czy narządów od żywego dawcy w celu przeszczepienia, posługuje się kryterium formalnoprawnym relacji o charakterze rodzinnym oraz klauzulą generalną szczególnych względów osobistych. W świetle art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy od wymogów tych odchodzi w odniesieniu do pobrania szpiku lub innych regenerujących się komórek lub tkanek, kiedy to pobranie może nastąpić również na rzecz innych osób. Przyjęcie tego rodzaju konstrukcji nie wyłącza, oczywiście, dopuszczalności pobrania regenerujących się tkanek lub komórek na rzecz osób pozostających z dawcą w relacji rodzinnoprawnej lub związanych z nim szczególnymi więzami osobistymi.

Określenie, kto pozostaje małżonkiem, krewnym w linii prostej oraz rodzeństwem czy osobą przysposobioną następuje na podstawie przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Małżonkiem jest osoba pozostająca w ważnie zawartym związku małżeńskim. Definicja pokrewieństwa zawarta w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym w sposób precyzyjny rozstrzyga ewentualne spory co do tego, kogo należy zaliczyć do krewnych w linii prostej oraz rodzeństwa.

Ustawa powołuje się również na klauzulę generalną „szczególnych względów osobistych” dla uzasadnienia przeszczepu od dawcy niespokrewnionego. Przepis pozwala przyjąć istnienie szczególnego rodzaju więzi między dawcą a biorcą, które to więzi należy oceniać, oprócz kategorii formalnej rodzinnoprawnej, także w kategoriach szczególnych relacji emocjonalnych czy psychicznych łączących zainteresowane osoby. Interpretacja klauzuli generalnej użytej przez ustawodawcę może także zmierzać w kierunku przyjęcia istnienia tego rodzaju relacji między członkami rodziny niewymienionymi w przepisie. Pobranie komórek, tkanek lub narządu od żywego dawcy na rzecz osoby niebędącej krewnym w linii prostej, rodzeństwem, osobą przysposobioną lub małżonkiem, wymaga zgody sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu dawcy, wydanego w postępowaniu nieprocesowym, po wysłuchaniu wnioskodawcy oraz po zapoznaniu się z opinią Komisji Etycznej Krajowej Rady Transplantacyjnej. Postępowanie wszczyna potencjalny dawca komórek, tkanek lub narządu. Musi on udowodnić, że między nim a potencjalnym biorcą komórek, tkanek lub narządu zachodzą szczególne względy osobiste uzasadniające odstępstwo od wyłącznie rodzinnego charakteru przeszczepów od żywego dawcy. Regulacja ta ma na celu wyłączenie dopuszczalności pobrania tkanek, komórek lub narządów od żywych dawców niespokrewnionych w sytuacji, w której między dawcą a biorcą nie zachodzi relacja o charakterze osobistym. Przez wzmożenie kontroli wydawanych pozwoleń chodzi o zapobieżenie sytuacjom, w których dochodziłoby do pobrania tkanek, komórek lub narządów od obcych osób z elementem komercyjnym. Zarówno Komisja Etyczna Krajowej Rady Transplantacyjnej, opiniując wniosek, jak i sąd w postępowaniu o wydanie zgody muszą dojść do przekonania, że nie zachodzi przypadek komercyjnego oddania tkanek, komórek lub narządów, a między dawcą a biorcą istnieje relacja o szczególnym charakterze osobistym.

Pobranie narządów po śmierci

Dopuszczalność pobrania tkanek, komórek lub narządów ze zwłok ludzkich została w świetle art. 5 ust. 1 ustawy oparta na konstrukcji tzw. zgody domniemanej (opting out). Oznacza to, że co do zasady możliwe jest pobranie tkanek, komórek lub narządów ze zwłok ludzkich, chyba że osoba, ze zwłok której mają być pobrane tkanki, komórki lub narządy wyraziła w tym zakresie sprzeciw za życia. Sprzeciw wyrażony za życia stanowi zatem o wzruszeniu przyjętego przez ustawodawcę domniemania opartego na konstrukcji domniemanej zgody. Sprzeciw musi zostać złożony za życia. Ma on co do zasady charakter osobisty. Nie można w tym zakresie udzielić pełnomocnictwa na wypadek śmierci. W piśmiennictwie wskazuje się, że sprzeciw jest czynnością podobną do czynności prawnych, osobistą i odwołalną. Jest on oświadczeniem pro futuro, czyli oświadczeniem na wypadek śmierci, które zachowuje swoją skuteczność mimo braku (utraty) przymiotu zdolności prawnej podmiotu, który  złożył  oświadczenie.  Sprzeciw  jest  także  czynnością mortis causa, a co za tym idzie, jego skutki prawne powstaną dopiero z chwilą śmierci podmiotu, który go złożył.

Dopuszczalność przeprowadzenia pobrania komórek, tkanek lub narządów w celu dokonania przeszczepu od zmarłego została wyłączona spod kompetencji decyzyjnych rodziny zmarłego lub osób mu bliskich. Ustawodawca nie wymaga wyrażenia przez członków rodziny czy inne osoby zgody na pobranie ze zwłok osoby im bliskiej komórek, tkanek lub narządów. Przepis art. 5 ust. 2 ustawy stanowi, że w przypadku małoletniego (lub innej osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych) sprzeciw może wyrazić za ich życia przedstawiciel ustawowy (np. rodzic). Oznacza to, że podmiot będący przedstawicielem ustawowym małoletniego bądź innej osoby, która nie ma zdolności do czynności prawnych, musi zająć stanowisko w kwestii wyrażenia sprzeciwu za życia małoletniego lub innej osoby niemającej zdolności do czynności prawnych. Wyrażenie stanowiska za życia osoby, której sprzeciw dotyczy, pozostaje wówczas wiążące. W przypadku małoletniego powyżej lat szesnastu sprzeciw może wyrazić również ten małoletni.

Sprzeciw może być złożony w jednej z trzech równorzędnych form, poprzez:

1) wpis w centralnym rejestrze sprzeciwów na pobranie komórek, tkanek i narządów ze zwłok ludzkich;

2) pisemne oświadczenie opatrzone własnoręcznym podpisem;

3) oświadczenie ustne złożone w obecności co najmniej dwóch świadków, pisemnie przez nich potwierdzone.

Sprzeciw jest oświadczeniem odwołalnym i może być w każdym czasie cofnięty. Ustawa zakłada możliwość cofnięcia sprzeciwu w każdej ze wskazanych powyżej form.

Radca prawny

Kinga Hanusek-Bąk

Reprezentacja osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie lub częściowo w świetle przepisów prawa polskiego

Do osiemnastego roku życia dzieci (także te z niepełnosprawnościami), pozostają pod władzą rodzicielską z mocy prawa, co oznacza, że to rodzice sprawują nad nimi opiekę i występują w ich imieniu. Zgodnie z przepisami polskiego prawa cywilnego po osiągnięciu pełnoletności zyskują zdolność do samodzielnego kierowania swoim życiem, a rodzice tracą możliwość reprezentowania ich przed urzędami, sądami, czy w kontaktach z innymi ludźmi i zastępowania w trudnych sytuacjach.

Większość sytuacji, gdy konieczne staje się udzielenie pomocy pełnoletniej osobie z niepełnosprawnością - pojawia się niespodziewanie. Jeżeli nagle okazuje się, że osoba ta nie potrafi np. samodzielnie załatwić spraw w urzędzie gminy, przed sądem w postępowaniu spadkowym, alimentacyjnym, rentowym, przed notariuszem, czy w szpitalu wyrazić zgody na leczenie lub operację - przepisy prawa wymagają, aby była prawidłowo reprezentowana. Brak właściwej reprezentacji może ją narazić na poważne problemy.

Ochronie praw i interesów osób, które pomimo uzyskania pełnoletności mają problemy w rozumieniu i świadomym prowadzeniu swoich spraw, bądź trudności w komunikacji służy specjalna konstrukcja prawna, tzw. ubezwłasnowolnienie całkowite lub częściowe. Decyzja rodziców, czy bliskich o złożeniu do sądu wniosku o ubezwłasnowolnienie jest trudna i zależy od stanu zdrowia osoby z niepełnosprawnością i jej faktycznych umiejętności radzenia sobie w życiu, w którym spotka nie tylko życzliwych sobie ludzi.

O ubezwłasnowolnieniu decyduje sąd okręgowy orzekający w składzie trzech sędziów zawodowych. Ubezwłasnowolniona całkowicie może być osoba, która wskutek choroby psychicznej, czy innych zaburzeń psychicznych nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem i ukończyła trzynaście lat. Natomiast ubezwłasnowolniona częściowo może być osoba, która jest już pełnoletnia, jeżeli jej stan nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego lecz do prowadzenia jej spraw potrzebna jest pomoc.

W każdym przypadku sytuacja będzie indywidualnie analizowana przez sąd pod kątem skutków danego zaburzenia psychicznego, w stosunku do przesłanek ubezwłasnowolnienia. 

Opiekę nad osobą ubezwłasnowolnioną całkowicie do uzyskania pełnoletności sprawują rodzice, po ukończeniu osiemnastu lat sąd rejonowy ustanawia dla niej opiekuna, natomiast dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia kuratora.

Zasadą jest, że czynność prawna dokonana przez osobę ubezwłasnowolnioną całkowicie jest nieważna, taka osoba nie ma zdolności do czynności prawnych. Za taką osobę działa i podejmuje czynności prawne przedstawiciel ustawowy, czyli opiekun, a skutki tych czynności dotyczą osoby ubezwłasnowolnionej. Może ona tylko podejmować czynności prawne w tzw. drobnych, bieżących sprawach życia codziennego, np. kupić gazetę lub bilet. Jeśli jednak ktoś sprzeda jej gazetę za 300 złotych, to taka umowa będzie nieważna z mocy prawa, dlatego że została wykonana z pokrzywdzeniem danej osoby.

Ubezwłasnowolnienie całkowite powoduje ciężkie skutki, np. taka osoba nie może sporządzić testamentu, natomiast może być spadkobiercą ustawowym lub testamentowym, jednak wszystkie czynności związane z przejęciem spadku i rozporządzaniem nim będzie wykonywał opiekun prawny. Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie może zawrzeć małżeństwa, nie może uznać dziecka, ani go przysposobić, traci także władzę rodzicielską nad swoimi dziećmi. Nie może głosować w wyborach, nie może podpisywać żadnych umów, np. kupić mieszkania, czy samochodu, nie może nawiązać stosunku pracy, nie może wziąć kredytu, nie może składać wniosków o pomoc socjalną. Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie może samodzielnie podjąć decyzji o leczeniu, ponieważ to opiekun wyraża za nią zgodę na badania, inne świadczenia lekarskie i operacje.

Opiekun ponosi także odpowiedzialność prawną za szkodę wyrządzoną przez nieprawidłowe wykonywanie opieki nad ubezwłasnowolnionym i jego majątkiem oraz za szkody wyrządzone osobom trzecim przez ubezwłasnowolnionego.

Osoba ubezwłasnowolniona częściowo ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Może ona dokonywać czynności prawnych za zgodą ustanowionego dla niej kuratora, w tym przykładowo rozporządzać przedmiotami oddanymi jej do użytku oraz swoim zarobkiem, ponieważ może samodzielnie podpisać umowę o pracę. Może też zawrzeć związek małżeński, jeżeli uzyska wcześniej zgodę sądu opiekuńczego.

Kurator osoby ubezwłasnowolnionej częściowo zostanie powołany do zarządzania jej majątkiem tylko wtedy, gdy postanowi o tym sąd opiekuńczy. Jeśli sąd o tym nie zdecyduje, kurator jedynie doradza ubezwłasnowolnionemu, udziela zgody lub potwierdza jego czynności prawne.

Wyznaczenie opiekuna, czy kuratora to rzeczywiste sprawowanie opieki nad osobą ubezwłasnowolnioną, szereg obowiązków, ale i przede wszystkim możliwość podejmowania obrony interesów osoby pozostającej pod opieką i kuratelą. Dlatego też do tej ważnej funkcji powinien być ustanowiony ojciec lub matka, lub oboje (chyba, że zostali pozbawieni praw rodzicielskich), małżonek albo osoba najbliższa wskazana przez rodziców lub dalsi krewni. Powinna to być osoba, która wzbudza zaufanie sądu. Prawny opiekun powinien dawać gwarancje prawidłowego wywiązywania się z obowiązków.

Każdy, kogo sąd opiekuńczy ustanowi opiekunem czy kuratorem, ma obowiązek podjąć tę opiekę. Z ważnych powodów sąd może zwolnić z tego obowiązku. Jeśli opiekun nie może sprawować opieki przez jakiś czas, np. z powodu choroby czy wyjazdu, sąd ustanowi osobę, która go przez ten czas zastąpi.

Sąd ma obowiązek sprawować nadzór nad działalnością opiekunów i kuratorów, a także udzielać im wskazówek i poleceń oraz żądać wyjaśnień we wszystkich sprawach należących do opieki. Natomiast opiekun i kurator mają obowiązek składania sądowi sprawozdania ze swojej opieki i rachunków z zarządu majątkiem.

Objęcie opieki następuje w szczególności poprzez złożenie przyrzeczenia przed sądem opiekuńczym. Opiekun prawny otrzymuje zaświadczenie, którym może się legitymować, np. w opiece społecznej i innych miejscach, gdzie jest to niezbędne. Ważne jest, że opiekun nie otrzymuje za swoją funkcję wynagrodzenia. Tylko w wyjątkowych wypadkach sąd może przyznać mu wynagrodzenie, jeżeli zarządzanie majątkiem osoby ubezwłasnowolnionej wymaga dużo pracy. Trzeba pamiętać, że majątek ubezwłasnowolnionego zawsze pozostanie jego własnością i nie przechodzi na własność opiekuna, który może nim dysponować, ale we wszelkich poważniejszych decyzjach potrzebna jest zgoda sądu.

Nadzór sądu nad sprawowaniem opieki i kurateli ma na celu wyłącznie ochronę osoby ubezwłasnowolnionej.

Opiekun i kurator mogą być zwolnieni przez sąd z pełnienia swojej funkcji tylko z ważnych powodów, np. gdy osoba stała się niezdolna do sprawowania opieki, bądź też dopuściła się zaniedbań naruszających dobro osoby ubezwłasnowolnionej.

Należy pamiętać, że ubezwłasnowolnienie nie jest orzekane na całe życie, a sąd opiekuńczy może je uchylić bądź zmienić ubezwłasnowolnienie całkowite na częściowe, gdy ustaną jego przyczyny. Wtedy z mocy prawa ustaje opieka lub kuratela nad ubezwłasnowolnionym. Ustaje ona również w sytuacji śmierci osoby ubezwłasnowolnionej lub śmierci opiekuna.

Aktualne informacje na temat dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego znajdą Państwo na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Starostwa Powiatowego w Cieszynie oraz Powiatu Cieszyńskiego 

"Zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej i finansowane ze środków otrzymanych od Powiatu Cieszyńskiego, pochodzących z budżetu Państwa"

Informator dla cudzoziemców (język polski)

Informator dla cudzoziemców (język angielski)

Informator dla cudzoziemców (język niemiecki)

Informator dla cudzoziemców (język ukraiński)